Τζ. Ρ.Ρ. Τόλκιν- η γέννηση ενός θρύλου

Κολίν Ντούριεζ

Εκδ. Κέδρος, 2013

Μτφ: Θωμάς Μαστακούρης

Και

Tolkien

Σκην. Dome Karukoski

Σεν. David Gleeson, Stephen Beresford

 

-Σκύλος αηδόνι δρυοκολάπτης σαράντα, λέει ο μικρός Τόλκιν.

-Τι είναι αυτό Ρόναλντ;

- Στα ζωωδικά σημαίνει «Είσαι ένα γαιδούρι».

-Ω, Ρόναλντ! Σταμάτα να εφευρίσκεις νέες γλώσσες και διάβασε τα μαθήματά σου! Λέει απελπισμένη η μαμά Τόλκιν.

Η παγκόσμια λογοτεχνία θα είχε χάσει έναν αξεπέραστο δημιουργό, έναν πρωτοπόρο της λογοτεχνίας του φανταστικού αν η κυρία Τόλκιν δεν πέθαινε όταν ο Ρόναλντ ήταν δώδεκα και αν εκείνος δεν συνέχιζε ακάθεκτος όλη του τη ζωή το παιχνίδι με τη δημιουργία λέξεων, γλωσσών (με δική τους γραμματική και συντακτικό) που να συνοδεύουν τους ηρωικούς μύθους που γεννιόνταν στο μυαλό του. Το αθώο αυτό παιχνίδι το έπαιζε με τέτοια τελειομανία που έφτιαχνε χάρτες και ολόκληρη γεωγραφία των μύθων του και, φυσικά, τους εικονογραφούσε.

Όμως, η ίδια του η ζωή δεν είναι λιγότερο ενδιαφέρουσα συγκρινόμενη με τα βιβλία του…

Γεννήθηκε στην άνυδρη Οράγγη της Νότιας Αφρικής, που τότε ήταν κομμάτι της βρετανικής αυτοκρατορίας. Όταν ήταν  νεογέννητο ο υπηρέτης της οικογένειας τον απήγαγε: «Αυτό το εξωτικό λευκό μωρό  πρέπει να το δείξω στους φίλους μου» σκέφτηκε. Έτσι παραξενεμένη τον κοίταζε και η μητέρα του. «Νεραιδάκι» και «ξωτικό» το ονόμαζε στις επιστολές που έγραφε στην πεθερά της στην Αγγλία. ‘Όταν ο Τζον έγινε πέντε χρονών έχασε τον πατέρα του. Η απώλειά του δεν τον στενοχώρησε ιδιαίτερα γιατί είχε να τον δει από τα τρία του, όταν και επέστρεψε με την μητέρα και τον μικρό αδελφό του στην Αγγλία. Εκείνο που σίγουρα τον τραυμάτισε ήταν ο θάνατος της μητέρας. Μπορεί να μην είχε πλέον κάποιον να τον πιέζει να μελετήσει ή να υποτιμά τα γλωσσικά του παιχνίδια, αλλά χωρίς εκείνη η -ήδη δύσκολη- ζωή του έγινε πολύ δυσκολότερη. Την κηδεμονία των δύο μικρών αδελφών Τόλκιν ανέλαβε ένας ιερωμένος, ο πάτερ Φράνσις. Για τα επόμενα χρόνια θα ζήσουν φρικτά δυστυχισμένοι στο σπίτι της θείας Μπία και φρικτά πεινασμένοι στο σπίτι της φιλάνθρωπης κυρίας Φόκνερ.

Αν μέχρι εδώ η ζωή του Τόλκιν μοιάζει με του Όλιβερ Τουίστ στη συνέχεια γίνεται Μεγάλες προσδοκίες.

Στο σπίτι της κυρίας Φώκνερ ο Ρόναλντ γνωρίζεται με την ορφανή και αγνώστου πατρός Ήντιθ. Τα δεκάξι του χρόνια την βλέπουν σαν την νεράιδα του παραμυθιού. Της μιλάει για το παιχνίδι των λέξεων, της διηγείται τους μύθους του, της λέει πως την αγαπά. Η Ήντιθ δεν έχει τίποτα ματαιόδοξο ή εγωιστικό όπως η Εστέλλα του Ντίκενς. Όμως υπάρχει μια στρυφνή θεία Χάβισαμ στο πρόσωπο του πάτερ Φράνσις.

Ήντιθ

-΄Εχεις μια ευκαιρία που σπάνια δίνεται σε παιδιά της τάξης σου: μια υποτροφία στην φιλολογία. Θα καταλήξεις ένας φτωχός εργάτης αν δεν αφήσεις τους έρωτες και δεν αφοσιωθείς στη μελέτη, του λέει. Σου απαγορεύω να δεις την Ήντιθ μέχρι τα 21 χρόνια σου, όταν θα έχουν τελειώσει και οι σπουδές σου.

Οι απαγορεύσεις φουντώνουν τους έρωτες και γεννούν επαναστάσεις. Όχι, όμως, για τα φτωχά ορφανά. Ο Ρόναλντ πείθεται από τα λόγια του κηδεμόνα του. Σκέφτεται ότι η μοίρα όλων των ερώτων των ισλανδικών  μύθων είναι η μακρά αναμονή. Για τρία χρόνια δεν βλέπει την Ήντιθ και δεν της γράφει ούτε μία λέξη. Όχι ότι πλήττει.  Η Οξφόρδη τον βοηθάει να συνδυάσει τις σπουδές του με το παιδικό του παιχνίδι. Εγκαταλείπει την φιλολογία και αφοσιώνεται στη γλωσσολογία. Μεταξύ κωπηλασίας και ράγκμπυ ιδρύει με άλλους τρεις φίλους την  TCBS, μια λέσχη που πάνω από μπίρες, τσάι και γλυκά, διαβάζει, συζητά, διανοείται, δημιουργεί. Άλλος γράφει ποιήματα, άλλος μουσική. Ο Ρόναλντ τις λέξεις του.

TCBS

Τα όνειρά τους διακόπτει ο Μεγάλος πόλεμος. Εκείνος που θα τέλειωνε όλους τους πολέμους.

Ο ένας μετά τον άλλο οι φίλοι της συντροφιά του τσαγιού στέλνονται στο μέτωπο. Ο Ρόναλντ το καθυστερεί όσο μπορεί. Κάνει πως δεν ακούει τα σχόλια. «Μα γιατί είναι ακόμα εδώ όταν οι δικοί μας γιοι είναι στο μέτωπο;» Βιάζεται να τελειώσει τις σπουδές του και να φτάσει τα 21.

 Μόλις τα κλείνει το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να γράψει στην Ήντιθ.

«Είμαι αρραβωνιασμένη» του απαντά εκείνη και η συντριβή θα πρέπει να είναι σαν να κατέρρευσαν όλοι οι πύργοι της Μέσης Γης.

Αλίμονο αν οι Άραγκορν αυτού του κόσμου βρίσκανε πάντα πύλες ανοιχτές.

«Θα φύγω για το μέτωπο και μπορεί να μην συναντηθούμε ποτέ ξανά. Συνάντησέ με» της γράφει.  

Το τι ειπώθηκε μεταξύ τους δεν το ξέρουμε. Ίσως το αποτύπωσε στα λόγια του Άραγκορν και της Άργουεν, της Λούθιεν και του Μπέρεν. Εκείνο που σίγουρα ξέρουμε είναι η φρίκη του πολέμου. Όλοι οι τόμοι του Άρχοντα των δαχτυλιδιών μας το δείχνουν. Από τους τέσσερεις αδελφικούς φίλους της συντροφιάς του τσαγιού επιστρέφει μόνο ο Ρόναλντ και ο Γουάιζμαν. Όμως η φιλία τους δεν αποκαθίσταται. Είναι πολλές οι απουσίες ανάμεσά τους.

Ο Ρόναλντ γλιτώνει από την μάχη του Σομ χάρη στην ασθένεια των χαρακωμάτων. Επιστρέφει άρρωστος στην Αγγλία και υποτροπιάζει κάθε φορά που ετοιμάζονται να τον στείλουν πίσω στο μέτωπο. Τον προφυλάσσει ο οργανισμός του; Οι προσευχές της Ήντιθ και του πρώτου τους μωρού; Όποια κι αν είναι η απάντηση η ζωή του Τόλκιν στο εξής εξελίσσεται επιφανειακά ανέφελα. Ένας ήσυχος καθηγητής γλωσσολογίας της Οξφόρδης που προσπαθεί να μεγαλώσει τέσσερα παιδιά και να αντιμετωπίσει τα συνεχή προβλήματα υγείας της γυναίκας του.

Στον τάφο των Τόλκιν η Ήντιθ γίνεται Λούθιεν και ο Ρόναλντ Μπέρεν

Κάτω από την επιφάνεια, μέσα στην ανεξάντλητη φαντασία του Τόλκιν, γεννιούνται Χόμπιτ και Γκόλουμ, ξωτικά και μάγοι. Κάποιοι, όπως ο συνάδελφός του, Λιούις, θαυμάζουν το χόμπι του αυτό. Άλλοι τον κατηγορούν ότι έχει απορροφηθεί από τις ιστορίες του, η εκδοτική παρουσία του στον χώρο της γλωσσολογίας είναι υποτονική και ότι ως καθηγητής είναι απλά διεκπεραιωτικός.

Ο Τόλκιν δεν θα στενοχωριόταν από τα κακόβουλα σχόλια και θα έπαιρνε σύνταξη νωρίτερα αν ήξερε ότι οι ιστορίες του (το παιδικό «Χόμπιτ» πρώτα και το «΄Αρχοντας των δαχτυλιδιών» αργότερα) θα τον έκαναν θρύλο. Οι Led Zeppelin θα τις έκαναν τραγούδι, οι Beatles θα ζητούσαν να τις κάνουν ταινία και ανύπαντρες μητέρες θα εμπνέονταν για να δημιουργήσουν τους δικούς τους φανταστικούς ήρωες υπογράφοντας (ως φόρο τιμή στον J.R.R. Tolkien) ως  J.K Rowling.

Εκείνος που σίγουρα θα έπαιρνε διαφορετικές αποφάσεις αν ήξερε την απρόσμενη επιτυχία των βιβλίων αυτών θα ήταν ο εκδότης του. «Ποιος μπορεί να ενδιαφέρεται για μύθους για ενήλικες;» θα σκέφτηκε όταν συμφώνησε να δώσει ως συγγραφικά δικαιώματα ποσοστό επί των πωλήσεων.

Αλήθεια, ποιος;