Κωνσταντίνος Θεοτόκης-Σκλάβος του πάθους

Φίλιππος Φιλίππου

εκδ. Ηλέκτρα 2006

σειρά Βίοι Αγίων Υπόγειες Διαδρομές

Ο Φίλιππος Φιλίππου είναι ένας κατά συρροή mad4biographies. Έχει γράψει, μεταξύ πολλών αστυνομικών μυθιστορημάτων και της πρωτότυπης "Ιστορίας της ελληνικής αστυνομικής λογοτεχνίας" τα : "Ερωτευμένος Ελύτης", "Ο πολιτικός Nίκος Kαββαδίας", "Οι τελευταίες ημέρες του Κωνσταντίνου Καβάφη", "Ο θάνατος του Ζορμπά".
Στην περίπτωση του Ντίνου Θεοτόκη υπογράφει μία μελέτη για τη ζωή του, που θα έπρεπε να συνοδεύει όλες τις εκδόσεις των βιβλίων του Θεοτόκη. Μαγικό κλειδί για να τον διαβάσεις, όχι σαν έναν ακόμη ηθογράφο, αλλά σαν έναν κοινωνικά προβληματισμένο, πολιτικοποιημένο λογοτέχνη. Κρίμα που η μελέτη αυτή είναι εξαντλημένη και κανείς δεν βλέπει -ακόμα- την χρησιμότητα της επανέκδοσής της...

Ο τίτλος του βιβλίου του Φίλιππου Φιλίππου δεν είναι απλά παράφραση του πιο γνωστού μυθιστορήματος του Ντίνου Θεοτόκη, "Σκλάβοι στα δεσμά τους". 

Είναι μία πραγματικότητα. 

Ο Θεοτόκης σε όλη του τη ζωή δεν καταπιάστηκε με τίποτα διεκπεραιωτικά ή χλιαρά. Ό,τι τον έλκυε το αγκάλιαζε με ασυγκράτητο ενθουσιασμό. Που μπορεί να μην κρατούσε πολύ, αλλά όσο κρατούσε τον έκαιγε.

 Γι΄αυτό και δεν πρόλαβε να γεράσει. 

Τα γηρατειά τα χαίρονται οι νηφάλιοι και οι ψύχραιμοι. Και πάλι όχι όλοι.

Οι παθιασμένοι μας αφήνουν νωρίς.

Ο Ντίνος με τον γιο της Ειρήνης Δενδρινού

Μικρό παιδί παθιάστηκε με την επιστήμη. Την ηλεκτρομηχανική, την αστρονομία, την εντομολογία, την χημεία. Κάηκε -κυριολεκτικά- από τα πειράματα που έκανε στο αυτοσχέδιο εργαστήριό του.

Οι γονείς του και ο αγαπημένος του θείος Αλέξανδρος ένιωσαν πως είχαν την ευθύνη ενός χαρισματικού μυαλού, που δεν έπρεπε να το αφήσουν να χαθεί στην εξοχή των Καρουσάδων.

Έτσι, δεκαοχτώ χρονών, φεύγει για σπουδές φυσικής και μαθηματικών στη Σορβόννη.

Θα περίμενε κανείς ότι στο Παρίσι το λαίμαργο πνεύμα του θα έβρισκε άφθονη τροφή. Αλλά ο Θεοτόκης έπαθε αυτό που θα πάθαινε κάθε 18χρονος αν βρισκόταν στο Παρίσι με έξοδα πληρωμένα. Παθιάστηκε με τη νύχτα, την διασκέδαση, τους ανθρώπους. Ζωή σε ελεύθερη πτώση. Που την ανέκοψε μια επιδημία γρίπης.

Για να προφυλάξει την υγεία του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το αγαπημένο Παρίσι και να καταφύγει σε συγγενείς στη Βενετία. Οι συγγενείς, όμως, δεν πρέπει να τον έβλεπαν και πολύ συχνά γιατί ο Ντίνος -δικαιολογημένα- προτιμούσε, αντί του σπιτιού τους, το ξενοδοχείο των εστεμμένων και των ευγενών, το εμβληματικό Bauer.

Εκτός από την θέα στο Μεγάλο Κανάλι τον τραβούσε στο Bauer και κάτι άλλο.
Το πρώτο θηλυκό "Ε"της ζωής του.

Ερνεστίνα. 

Ευγενής.

Ετών 35.

"ΕΕΕΕΕ;"αναφώνησε ο κόντες Μάρκος Θεοτόκης όταν έμαθε για την Ερνεστίνα και είδε και τον λογαριασμό του Bauer.

Η επιδότηση σταμάτησε αυτόματα και ο Θεοτόκης έκαψε δυο χρόνια από τη ζωή του σε Κερκυραϊκές χαρτοπαικτικές λέσχες και ολοήμερους ύπνους.

Μόλις ενηλικιώθηκε και απόκτησε πρόσβαση στην πατρική περιουσία (ανάθεμά τα τα τάλλαρα!)το πρώτο πράγμα που έκανε ήταν να φέρει την Ερνεστίνα στο πυργόσπιτο των Καρουσάδων.

Από έρωτα;

Όχι. 

Τα γράμματά της των δύο ετών που ζούσαν χωριστά τα άφηνε να μουχλιάζουν σε ένα σεντούκι. Ούτε τα διάβαζε, ούτε καν τα άνοιγε.

Από συμφέρον;

Ούτε.

Η Ερνεστίνα ήταν ευγενής, αλλά μετά τον θάνατο των γονιών της εἰχε μείνει χωρίς περιουσία και ζούσε με κρατικά επιδόματα.

Τότε; Γιατί; 

Ο Φιλίππου υποψιάζεται ότι ο ευγενής, αριστοκράτης Θεοτόκης είχε λόγο τιμής. Υποσχέθηκε γάμο και δεν μπορούσε να αθετήσει την υπόσχεσή του. 

Ένας ιππότης. 

Σε εποχές που η ιπποσύνη ήταν από χρόνια πια νεκρή.

Η Ερνεστίνα τρίτη από δεξιά στην πρώτη σειρά. Η Ειρήνη Δενδρινού τρίτη από αριστερά στην δεύτερη σειρά. Ο Ντίνος δίπλα στον Λορέντζο Μαβίλη όρθιος στο κέντρο της φωτογραφίας

 

 

Και τότε παθιάστηκε με το δεύτερο θηλυκό "Ε"της ζωής του.
 "Ερνεστίνα"κι αυτή. Κόρη του.

Όλο του τον χρόνο τον περνά μαζί της. Η Αυστριακή σύζυγος παίζει Μπετόβεν και Μπαχ και ο Ντίνος και η μικρή Τίνα χορεύουν γελώντας ξέφρενα.

Με τη γέννηση της Τίνας ανακαλύπτει και το πάθος του για τη λογοτεχνία.

"La vie de montagne" λέγεται το πρώτο του βιβλίο, γραμμένο στα γαλλικά, δημοσιευμένο με χρήματα και διασυνδέσεις της Ερνεστίνας, και υπογεγραμμένο από τον "Κόντε Κ.Θεοτόκη". Η γαλλική κριτική είναι θετική. Από τους Έλληνες κριτικούς ο μόνο που χαλαλίζει μια παράγραφο είναι ο Γαβριηλίδης, ο οποίος κατακεραυνώνει τον Θεοτόκη χαρακτηρίζοντας το έργο "αφελές" .

Δεν προλαβαίνει να συνέλθει από τον πρώτο κεραυνό όταν τον χτυπάει δεύτερος.

 Η πολυαγαπημένη του Τίνα πεθαίνει από μηνιγγίτιδα.

Ο Θεοτόκης ψάχνει απεγνωσμένα για πάθος να ξεχαστεί.

Γίνεται φίλος με τον ποιητή Λορέντζο Μαβίλη και υιοθετεί το πάθος εκείνου για τον εθνικισμό και την πατρίδα. Τρέχουν στην Κρήτη να πολεμήσουν για τη Μεγάλη Ιδέα. Ο Ντίνος χάνει το πάθος του για την εκπλήρωση των εθνικών ονείρων μετά τον ατυχή πόλεμο του 1897. Ο Λορέντζος χάνει  τη ζωή του λίγα χρόνια μετά στο Δρίσκο.

Λορέντζος Μαβίλης

Ο Ντίνος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς πάθος για πολύ. Το νέο του πάθος λέγεται Σοσιαλισμός.

Κόντες και σοσιαλιστής; Δεν είναι κάπως ασύμβατο, κόντε μου;

Το καταλαβαίνει και μόνος του και ως ένας Έλληνας Λέων Τολστόι παραιτείται από την πατρική περιουσία και κρατάει μόνο τον πύργο των Καρουσάδων.

Έτσι κι αλλιώς η Ερνεστίνα έχει κληρονομήσει τα αδέλφια της και έχει περιουσία να ζήσει και τους δυο.

Πόσο θα κρατήσει αυτό το πάθος κόντε μου; 

Όχι πολύ.

Γιατί όταν τίθεται το ζήτημα της συμμετοχής ή όχι στον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο, ο Θεοτόκης δεν επιλέγει την θέση των σοσιαλιστών περί ουδετερότητας, αλλά συντάσσεται με τον Βενιζέλο και την υποστήριξη της Αντάντ.

Ταυτόχρονα με την πολιτική γεννιέται και το πάθος του για το τρίτο -και τελευταίο-θηλυκό "Ε". 

Ειρήνη Δενδρινού.

Ποιήτρια.

Παντρεμένη.

Με παιδιά.

Πλατωνικός και μονόπλευρος έρωτας.

Η ποιήτρια, αν ένιωσε ποτέ έστω και το παραμικρό για τον ευαίσθητο, παθιασμένο κόντε, δεν το εξέφρασε ποτέ. Κι αυτή η σιωπηρή απόρριψη είναι που αρρωσταίνει -κυριολεκτικά-τον κόντε.

Καρκίνος! Ανάγκη να χειρουργηθεί!
Τρέχει στην Αθήνα. Ὀχι μόνο για την εγχείριση. Αλλά και γιατί για πρώτη φορά στη ζωή του πρέπει να δουλέψει.
Ο Α΄ παγκόσμιος πόλεμος έχει ανατρέψει τα πάντα. Η αυστρουγγαρική αυτοκρατορία καταρρέει και το ζεύγος Θεοτόκη χάνει το μοναδικό στοιχείο που το κρατούσε ενωμένο : την περιουσία της Ερνεστίνας.
Ο άρρωστος, φτωχός κόντες πέφτει με τα μούτρα στο πιο παλιό, σχεδόν μόνιμο πάθος του : το γράψιμο. Στα τελευταία χρόνια της ζωής του γράφει πυρετικά τα αριστουργήματα για τα οποία τον γνωρίζουμε.
Κατάδικος. Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα. Σκλάβοι στα δεσμά τους.

"΄Εχω τόσες ιδέες στο μυαλό μου για βιβλία"λέει.
Μακάρι ο θάνατος να σεβόταν τη δημιουργία και τους δημιουργούς...
Ο Πουτσίνι θα τελείωνε την Τουραντό. Και ο Θεοτόκης τον  Παπά-Ιορδάνη Πασίχαρο και την ενορία του.
 Αλλά όχι.
Καμία χάρη δεν δίνεται σε πνεύματα λαμπερά. Ακόμα κι αυτά χάνονται αφού λάμψουν βιαστικά...

Ο Χρ.Λούλης και η Δ.Ματσούκα στην κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του Ντίνου Θεοτόκη "Σκλάβοι στα δεσμά τους"