Ελένη Γλύκατζη Αρβελέρ

Μια ζωή χωρίς άλλοθι

όπως την αφηγήθηκε στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο

εκδ. Μεταίχμιο 2017

Όταν είσαι 92 ετών κάθε μέρα που σου χαρίζεται είναι μια νίκη. "Αυτός είναι πιο μεγάλος από εμάς;" ρωτάς τη φίλη σου, την Άλκη Ζέη. Για να πάρεις την απάντηση "Να το πάρεις απόφαση, δεν υπάρχουν πιο μεγάλοι από εμάς". Σε αυτή την ηλικία δεν κρύβεσαι και δεν μασάς τα λόγια σου. Ιδίως όταν δεν το έκανες ακόμα και σε ηλικίες και καταστάσεις που είχες κάθε λόγο να το κάνεις.  

"Τι πιστεύετε για τα Σκόπια;" τη ρωτούν. "Νέα Μακεδονία. Αυτό πιστεύω. Εγώ κάθομαι στη Νέα Ελβετία. Τι σχέση έχει η Νέα Ελβετία με την Ελβετία;"απαντά. Μετά τα δύο συλλαλητήρια της Θεσσαλονίκης και της Αθήνας καθόλου δημοφιλής η άποψή της. 
"Κυρία Αρβελέρ, θέλω να με γράψετε στη Σορβόννη για να μην πάω στρατιώτης". Εποχή Χούντας. "Γαλλικά ξέρεις;". "Όχι". "Φύγε αμέσως. Εγώ τη χώρα μου δεν την κάνω ρεζίλι". Απαντά.

Και ίσως αυτός είναι και ο λόγος που η Αρβελέρ μπορεί και μας κοιτάζει από τα 92 με πνεύμα οξύ και γλώσσα κοφτερή. Ότι πάντα έκανε αυτό που πίστευε χωρίς να μετρά συνέπειες. Ξεκίνησε από τα προσφυγικά του Βύρωνα, από οικογένεια με έξι παιδιά -εκείνη το τελευταίο, το γρουσούζικο- χωρίς περιουσία ή κοινωνική θέση. Μάτια πράσινα, μυιωπικά, πρόσωπο στρογγυλό. Μέχρι την εφηβεία το πρόσωπό της έχει γίνει λεπτό. Βοηθούν το τσιγάρο που συνέχεια καίει στα χέρια της και το ακούραστο του χαρακτήρα της.  Πρώτη στα μαθήματα. Αλλά πρώτη και στο δρόμο. Παρέες. Φιλίες. Υπεύθυνη ΕΠΟΝ Βύρωνα και Παγκρατίου. Καθοδηγητής της ο εφηβικός της έρωτας, μετέπειτα βαρόνος της δημοσιογραφίας, Χρήστος Πασαλάρης. Ο Μάνος Χατζιδάκις την ερωτεύεται κρυφά και της γράφει τραγούδι.

 Όταν τα άλλα παιδιά της κατοχής κλαίνε γιατί πεινάνε, εκείνη κλαίει γιατί παραδόθηκε το Παρίσι. Να ΄ξερε ότι η ζωή θα την έφερνε μια μέρα να ζήσει εκεί; Με ένα χωνί και ένα μπουγέλο τρέχει από το σχολείο στην κηδεία του Παλαμά, από τη Διάπλαση των παίδων στα βουνά με τους αντάρτες.
Τυχερή. Πριν ξεκινήσει να ζητείται το πιστοποιητικό κοινωνικών φρονημάτων -που απέκλεισε από τα ελληνικά πανεπιστήμια πολλούς νέους αριστερούς-προλαβαίνει και μπαίνει στη φιλολογία. "Θα ήταν καλύτερα να διάλεγες σαν κατεύθυνση την κλασική φιλολογία" τη συμβουλεύει ο καθηγητής της. Υπονοώντας ότι τα κορίτσια της κοινωνικής της τάξης μπορούν να διοριστούν καθηγήτριες και να έχουν έναν μισθουλάκο. Το θρασύτατο προσφυγάκι -από τότε- δεν μασάει τα λόγια του.
 "Εγώ στην κλασική δεν πηγαίνω. Θα πάω στην αρχαιολογία. Κι αν χρειαστεί θα πουλάω λεμόνια στη λαική για να τα καταφέρω" τον αποστομώνει.
 Από το αρχαιολογικό η πρώην ΕΠΟΝίτισα βρίσκεται στον κύκλο της βασίλισσας Φρειδερίκης. Το ανοιχτό μυαλό της δεν βρίσκει λόγο να αποκλείσει ευκαιρίες και ανθρώπους λόγω διαφορετικών πολιτικών πεποιθήσεων.
 Κάνει τους πρώτους Γάλλους φίλους από το Γαλλικό Ινστιτούτο. Η Μερλιέ της δίνει υποτροφία για το Παρίσι.
Το θρασύτατο προσφυγάκι ξαναχτυπά. "Δεν έχετε καταλάβει τι λέει το κείμενο" διορθώνει τον καθηγητή της Λεμέρλ. Ο συμφοιτητής της Σβορώνος σιωπά. Δεν θέλει, δικαιολογημένα, να διαταράξει τη σχέση του με τον καθηγητή. Ποιος από τους δύο παίρνει τη θέση του Λεμέρλ στη Σορβόννη; Ο άντρας; Ο πειθαρχημένος; Όχι. Το θρασύ προσφυγάκι. Μέσα σε 20 χρόνια έχει γίνει Πρύτανης στη Σορβόννη, Πρύτανης όλων των Πανεπιστημίων του Παρισιού.
 Φίλοι της; Οι ισχυροί. Καραμανλής, Μιτεράν, Πομπιντού, οικογένεια Λάτση, οικογένεια Λαμπράκη. Απλά γιατί, ήδη από τα χρόνια του Βύρωνα, δεν είδε ποτέ τον εαυτό της σαν προσφυγάκι, αλλά σαν ισχυρή.

 

Με μια τέτοια μεγαλειώδη καριέρα θα περίμενε κανείς ότι η Ελένη δεν θα είχε χρόνο για έρωτες και οικογένεια. Και πράγματι, ενώ είναι ερωτευμένη με τον Αρβελέρ,  ο γάμος δεν είναι στα σχέδιά της. Μικροαστική συνήθεια στα μποέμ μάτια τους. Ο Χοσέ Μπέργκαμίν τους λέει "Κρίμα δεν είναι σήμερα που χιονίζει να πάει ο ένας στο σπίτι του κι ο άλλος στο δικό του;". Τους φάνηκε λογικό. Και παντρεύτηκαν.
 Μια κόρη.
 "Ελπίζω να την έκανα ευτυχισμένη" είναι το μόνο που λέει για εκείνη.
Και αρκεί.