Η σφαγή των εντόμων

Σπύρος Σίγμα

εκδ. Σμίλη, 1981, 2016

 

Βράδυ καλοκαιριού στην Κέρκυρα. Καύσωνας, υγρασία. Ακόμα και κάτω από τα δέντρα της Πάνω Πλατείας δεν υπάρχει ίχνος δροσιάς. Κι όμως καθόμαστε -τόσοι άνθρωποι- υπομονετικά να παρακολουθήσουμε την παρουσίαση βιβλίου. Δίπλα μου ένα ζευγάρι. "Όπως θα ήταν ο Ρωμαίος και η Ιουλιέτα αν δεν τους είχε χωρίσει, τόσο νωρίς, ο θάνατος" σκέφτομαι. Εκείνος άσπρα μαλλιά, μάτια μπλε. Εκείνη με μια φυσική, ώριμη ομορφιά που κανένα μπότοξ δεν μπορεί να πετύχει. Ποια κίνηση είναι που με κάνει να πιστεύω ότι αυτοί οι δυο άνθρωποι είναι βαθιά δεμένοι; Δεν είναι κίνηση. Μάλλον η στάση του σώματός τους. Σε απόλυτη σύμπνοια. Ακόμα και όταν δεν είναι κοντά.

Μιλάμε. 

"Με λένε Σ.Σ."μου λέει.

"Μα σας γνωρίζω κύριε Σίγμα. Εσάς. Τα βιβλία σας" του λέω.

"Ναι; Ποιο βιβλίο μου έχετε διαβάσει;"

 Σιχαίνομαι τις κολακείες. Τα ψέματα. 

 "Κανένα. Ακόμα" του απαντώ.

Σε λίγα λεπτά έχει επιστρέψει από την έκθεση βιβλίου που γίνεται στην πλατεία και μου δίνει το βιβλίο του "Έρωτας στα χρόνια του πολέμου".

"Σας το χαρίζω" μου λέει.

Και ξαφνικά ένα δροσερό αεράκι ανυπόκριτης γενναιοδωρίας και ευγένειας φυσάει στην πλατεία.

Λίγους μήνες αργότερα ο Σπύρος Σίγμα έρχεται καλεσμένος στη Λέσχη Ανάγνωσης Κέρκυρας. 

Το βιβλίο "Η σφαγή των εντόμων" είναι οι παράλληλες ιστορίες ενός φοιτητή ιατρικής και ενός βοσκού στο μυθικό νησί της Κάρου.

-Κάρος είναι η Κέρος; είναι η πρώτη ερώτηση που του κάνει η Τέτα.

Μένει έκπληκτος.

-Ποτέ δεν μου έχουν κάνει αυτή την ερώτηση. Κανείς ποτέ δεν υποψιάστηκε ότι η Κάρος ήταν η Κέρος, το μικρό νησί απέναντι στα Κουφονήσια.

- Μήπως ο βοσκός του βιβλίου είναι ο βοσκός που πραγματικά ζει στην Κέρο; συνεχίζει η Τέτα και του μιλάει για ένα σχετικό άρθρο που διάβασε. (http://aegiali.gr/%CE%BF-%CE%B2%CE%BF%CF%83%CE%BA%CF%8C%CF%82-%CF%84%CE%B7%CF%82-%CE%BA%CE%AD%CF%81%CE%BF%CF%85/ )

-Όταν το έγραφα, μας λέει, δεν ήξερα ότι υπήρχε βοσκός στην Κέ(ά)ρο. Απλά το ονειρευόμουν. Αργότερα επισκέφτηκα το νησί και γνώρισα τον βοσκό. "Έχω γράψει ένα βιβλίο για σένα" του είπα. "Γιατί; Τι έκανα;" αντέδρασε ο βοσκός. Και μου ζήτησε, αφού ήμουν χειρούργος, να εξετάσω το πονεμένο πόδι του. Του ήμουν πολύ πιο χρήσιμος ως γιατρός παρά ως συγγραφέας".

ο βοσκός της Κά(έ)ρου

-Είναι η ιστορία του νεαρού φοιτητή η δική σας ιστορία; ρωτάω εγώ, η mad4biographies.

-Ασφαλώς, μου απαντάει. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Αυτό είναι απλά η σαντιγί.

Όταν είσαι mad4biographies επιμένεις να ανακαλύπτεις την αλήθεια πίσω από κάθε μύθο. Συντηρητισμό και επαρχιωτισμό, το ονομάζει ο Θανάσης Βαλτινός.

Επιφανειακότητα και σαντιγί, το λέει ο Σπύρος Σίγμα.

Κι εγώ; Αμετανόητα γλυκατζού.

Όσα περιγράφει ο Σπύρος Σίγμα στο βιβλίο του ως εμπειρίες του φοιτητή είναι οι δικές του εμπειρίες. Οι καθηγητές που βαθμολογούν τα γραπτά ανάλογα με τα πατήματα μιας γάτας. Περιφρονώντας την κούραση και την αγωνία των φοιτητών. Που είναι γερμανόφιλοι και περνούν μόνο όσους έχουν τα χαρακτηριστικά της αρείας φυλής. Ο ξανθός Σπύρος περνά. Ο μελαχροινός Μανώλης, όχι. Αναγκάζεται να βάψει τα μαλλιά του ξανθά για να μπορέσει να πάρει πτυχίο. Το μάθημα της γυναικολογίας που διδάσκεται από γυναικείκελο. Η πολυήμερη αναμονή των φοιτητών στο κρύο για να εξεταστούν στο μάθημα. Με το ένστικτο της αγέλης στέκονται σε κύκλο και χτυπούν τα πόδια στο τσιμέντο για να ζεσταθούν. Όσοι καταφέρνουν να βρεθούν στο κέντρο του κύκλου είναι τυχεροί. Τους ζεσταίνουν οι ανάσες και τα κορμιά όσων στέκονται στον εξωτερικό κύκλο.

Δεν μου προξενεί εντύπωση το ότι συνέβησαν όλα αυτά. Η εξουσία διαφθείρει ακόμα και αγγέλους. Και σε ένα εκπαιδευτικό σύστημα, όπως το ελληνικό, που δίνει απόλυτες ελευθερίες στους πανεπιστημιακούς, η ασυδοσία και οι αυθαιρεσίες είναι ευκόλως εννοούμενες. Εκείνο που προξενεί, όμως, εντύπωση είναι το ότι, τριάντα χρόνια μετά, όταν ήμουν φοιτήτρια εγώ, οι συνθήκες δεν ήταν καθόλου διαφορετικές. Μου προξενεί ακόμα μεγαλύτερη εντύπωση το ότι σε δέκα χρόνια, όταν τα παιδιά μου θα  είναι στα ίδια έδρανα, δεν έχω -πάλι- καμία αισιοδοξία ότι κάτι θα έχει αλλάξει.

Ο Σπύρος Σίγμα, πενήντα χρόνια από τη μέρα που αποφοίτησε, κοκκινίζει μέχρι τους κροτάφους όταν θυμάται τις αδικίες και τους εξευτελισμούς. Κι αυτό το κοκκίνισμα είναι που τον κάνει εξέχοντα, διαφορετικό. Μια φωνή καταγγελίας απέναντι σ΄εμένα. Απέναντι σ΄εμάς. Που δεν κοκκινίζουμε. Αλλά χασμουριόμαστε ανέκφραστοι και απαθείς χαζεύοντας το δελτίο ειδήσεων των 8.

-Ξέρετε, μας λέει, το βιβλίο μου δεν είναι κοινωνικό, αλλά πολιτικό. Η ιστορία του φοιτητή είναι το πρώτο επίπεδο της ιστορίας. Στο δεύτερο επίπεδο η ιστορία του βοσκού έχει ευθείες αναγωγές στα γεγονότα της προδιδακτορικής περιόδου. Αλλά όλοι πέφτουν με τα μούτρα στη σαντιγί και αγνοούν την τούρτα μου. Κάποτε έδωσα ένα αντίτυπο σε έναν γνωστό μου, νέο καθηγητή της ιατρικής. Εκείνος χάρισε από ένα αντίτυπο σε όλους τους καθηγητές της ιατρικής συγκλήτου, γνωρίζοντας ότι μερικοί από αυτούς αναφέρονταν στο βιβλίο. Όλοι είπαν "Ο κύριος Σίγμα γράφει πολύ ωραία. Οφείλει να συνεχίσει".

"Αρνήθηκα την επανέκδοσή του για δέκα χρόνια", μας λέει. "Εξαγριώθηκα που κανείς τους δεν είχε καταλάβει την αυστηρή κριτική που ασκούσα στο σύστημά τους, σε αυτούς τους ίδιους".

Σπύρος Σίγμα (Σαμοίλης)

Δεκάδες συγγραφείς έχουν επισκεφτεί τη Λέσχη. Κανείς πιο πριν δεν είχε τόση διάθεση να ανοιχτεί, να εκτεθεί, να μας πει τα μυστικά του. Να μας μιλήσει για τον πατέρα του που τον παρακαλούσε να γυρίσει για λίγες μέρες στην Κέρκυρα. "Τι νόημα έχει να σπουδάζω έναν γιατρό αν δεν μπορώ να τον δείξω;"παραπονιόταν ο πατέρας Σαμοίλης. Για την αγάπη του για τη μαγειρική και την απογοήτευσή του (που γρήγορα μετατράπηκε σε καμάρι) όταν ο γιος του εγκατέλειψε τα post doc στη μοριακή βιολογία για να ασχοληθεί με την μοριακή γαστρονομία. Για το τηλέφωνό του που δεν χτυπά. "Ήμουν πάντα εκείνος που δεν έπαιρνε φακελάκι. Χαλούσα την παρέα" μας είπε. Για το ότι, όπως διάβαζε φωναχτά όταν μελετούσε τα μαθήματα της ιατρικής, διαβάζει τις νύχτες τις σελίδες του στην όμορφη Ιουλιέτα του. Γι΄αυτό και τα γραπτά του είναι τόσο ρυθμικά που ενέπνευσαν τον Σπ.Προσωπάρη, μαέστρο της Παλιάς Φιλαρμονικής Κέρκυρας να συνθέσει την "Εαρινή ιεροτελεστία". Για το ότι χρησιμοποίησε το ψευδώνυμο "Σπύρος Σίγμα" γιατί φοβόταν ότι ίσως οι ασθενείς του αισθάνονταν ανασφάλεια αν γνώριζαν ότι ο γιατρός τους αγαπούσε τη λογοτεχνία σχεδόν εξίσου με την ιατρική.

Το βιβλίο του Σπύρου Σίγμα κλείνει χωρίς αισιοδοξία, χωρίς φως. Αφιερώνεται "στους νέους ανθρώπους του κόσμου, που τους ισοπέδωσαν αδίστακτα τα ιδανικά τους, στις χώρες χωρίς ταυτότητα αξιοπρέπειας".

Κι όμως δεν βγαίνουμε από τη συνάντηση κατηφείς.

Βγαίνουμε παραμιλώντας. Σαν να έχουμε γίνει κοινωνοί ενός μυστηρίου, μιας εμπειρίας θαυμάσιας. Που, αλίμονο, πως να επαναληφθεί;

Σημ. Το "Η Σφαγή των εντόμων" επανεκδόθηκε το 1991 (2η και 3η έκδοση) κατ΄απαίτηση των εκδόσεων Σμίλη, μετά τη συγγραφή του "Ο λυπημένος ερωδιός", που αποτελούσε συνέχεια του "Η Σφαγή των εντόμων". Και οι δύο εκδόσεις (6000 βιβλία) εξαντλήθηκαν σε δύο χρόνια. Το βιβλίο επανεκδόθηκε (4η εκδ) μετά από 23 χρόνια λόγω διαρκούς ζήτησης.

Ένα καλό μάθημα για το πως τα βιβλία, όπως και τα παιδιά, ζουν ζωές ανεξάρτητες των επιθυμιών και οραμάτων των δημιουργών τους.