Παναγιώτης Κανελλόπουλος
Η ζωή μου
εκδ. Γιαλλελής 1985
Η ζωή μου
εκδ. Γιαλλελής 1985
Θυμώνω με τον εαυτό μου.
Γιατί θεωρώ, εκ προοιμίου, ότι οι ηγέτες και τα μέλη των αριστερών κομμάτων θα έχουν πιο ενδιαφέρουσες ζωές σε σχέση με τους αντίστοιχους ηγέτες και μέλη συντηρητικών παρατάξεων. Γιατί ο Ζαχαριάδης, ο Βαφειάδης, ο Γλέζος, ο Κύρκος, ο Φλωράκης, ο Βελουχιώτης να έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα στα ενδιαφέροντά μου; Ενώ άνθρωποι σαν τον Κανελλόπουλο, μεγαλωμένοι από τις γερμανίδες γκουβερνάντες τους, με τις άνετες σπουδές τους στις Ευρώπες, να πιστεύω -εσφαλμένα- ότι δεν έχουν ζήσει και πολλά; Γιατί ο πλούτος ή η κοινωνική τάξη κάποιου να τον στιγματίζει σαν συντηρητικό ή λιγότερο επαναστατικό;
Γιατί θεωρώ, εκ προοιμίου, ότι οι ηγέτες και τα μέλη των αριστερών κομμάτων θα έχουν πιο ενδιαφέρουσες ζωές σε σχέση με τους αντίστοιχους ηγέτες και μέλη συντηρητικών παρατάξεων. Γιατί ο Ζαχαριάδης, ο Βαφειάδης, ο Γλέζος, ο Κύρκος, ο Φλωράκης, ο Βελουχιώτης να έχουν συγκριτικό πλεονέκτημα στα ενδιαφέροντά μου; Ενώ άνθρωποι σαν τον Κανελλόπουλο, μεγαλωμένοι από τις γερμανίδες γκουβερνάντες τους, με τις άνετες σπουδές τους στις Ευρώπες, να πιστεύω -εσφαλμένα- ότι δεν έχουν ζήσει και πολλά; Γιατί ο πλούτος ή η κοινωνική τάξη κάποιου να τον στιγματίζει σαν συντηρητικό ή λιγότερο επαναστατικό;
Ήδη από τη γέννησή του ο Κανελλόπουλος μπλέχτηκε ακούσια στην πολιτική. Τη χρονιά της γέννησής του ο αδελφός της μητέρας του, Δημήτρης Γούναρης, εκλέχθηκε για πρώτη φορά βουλευτής. Ο αγαπημένος θείος ξεκίνησε σαν ένας πολλά υποσχόμενος πολιτικός με φιλελεύθερες, σχεδόν σοσιαλιστικές, απόψεις. Ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος του πρότεινε να αναλάβει την πολιτική καθοδήγηση του κινήματος του 1909. Αρνήθηκε γιατί πίστευε ότι ο στρατός δεν θα έπρεπε να αναμιγνύεται στην πολιτική ζωή του τόπου. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, με το φωτοστέφανο του επαναστάτη της Θερίσσου, δεν είχε τέτοιες δημοκρατικές ευαισθησίες. Πίστευε ότι θα κατάφερνε -όπως και τα κατάφερε- να χειραγωγήσει το στρατό στις νόμιμες δημοκρατικές οδούς. Κίνηση Bingo. Ο Κρητικός επαναστάτης προσγειώθηκε στην κεντρική πολιτική σκηνή και δεν έφυγε -ουσιαστικά- ποτέ από αυτήν.
| Ο Π.Κανελλόπουλος με τον θείο του Δημήτριο Γούναρη |
Ο Γούναρης είχε υπερβολικά πολλές φιλοδοξίες για να γίνει ένας από τους ακόλουθους του Βενιζέλου. Ακολούθησε ακριβώς αντίθετη πορεία. Αρχικά υπήρξε μέλος της "ομάδας των Ιαπώνων", της ομάδας που αντιπολιτευόταν τον διάδοχο του Τρικούπη, πρωθυπουργό Θεοτόκη. Ο Θεοτόκης όμως εύκολα εξουδετέρωσε τον Γούναρη προσφέροντάς του ένα υπουργείο και εντάσσοντάς τον -οριστικά- στη συντηρητική, αντιβενιζελική παράταξη. Ο Γούναρης την περίοδο του εθνικού διχασμού εξορίστηκε στην Κορσική μαζί με τον Ίωνα Δραγούμη, τον Μεταξά και τον δήμαρχο Μερκούρη. Ο πατέρας του Κανελλόπουλου, εξ΄ορισμού αντιβενιζελικός λόγω της συγγένειας με τον Γούναρη, βρέθηκε καταδικασμένος από στρατοδικείο σε επτά χρόνια φυλάκιση. Ο μικρός Κανελλόπουλος θυμάται ότι, πριν κλείσουν τον πατέρα του στη φυλακή, τον διαπόμπευσαν, περνώντας τον από όλους τους κεντρικούς δρόμους της Πάτρας.
Έξυπνη τακτική αν θέλεις να γεννήσεις μικρούς αντιβενιζελικούς γενίτσαρους.
Η αντιβενιζελική διαμάχη οξύνεται. Απόπειρες δολοφονίας κατά του Βενιζέλου, δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη.
Ο Κανελλόπουλος έχει ολοκληρώσει το πρώτο έτος της Νομικής στην Αθήνα. Ο φόβος κάνει την οικογένειά του να τον στείλει να συνεχίσει τις σπουδές του στη Χαΐδελβέργη.
Το μίσος φτάνει στο αποκορύφωμα μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Βενιζελικοί και αντιβενιζελικοί είχαν ονειρευτεί τους εαυτούς του να προσαρτούν την ιωνική γη στο ελληνικό κράτος. Διαγκωνίζονταν για το ποιος θα τα καταφέρει πρώτος. Ο Βενιζέλος, ο θριαμβευτής των Σεβρών, χάνει -απρόσμενα- τις εκλογές. Οι αντιβενιζελικοί ανεβαίνουν στην εξουσία, επαναφέρουν τον βασιλιά Κωνσταντίνο και πρωταγωνιστούν στα γλέντια υποδοχής που τους γίνονται στη Σμύρνη.
"Μηδένα προ του τέλους μακάριζε" θα έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες.
Η Μικρασία γίνεται απασφαλισμένη βόμβα που πέφτει στα χέρια του πρωθυπουργού Γούναρη. Το μικρασιατικό μέτωπο καταρρέει, ο Κεμάλ σφάζει ελληνικούς πληθυσμούς και καίει ελληνικές πόλεις. Όσοι επιζούν "συνωστίζονται" στην προκυμαία της Σμύρνης και εγκαταλείπουν για πάντα τη γενέθλια γη.
Η Μικρασιατική καταστροφή ολοκληρώνεται με τη δίκη των έξι και την εκτέλεσή τους. Ο Γούναρης εκτελείται, αφού πρώτα του έχουν κάνει ένεση. Ίσα-ίσα για να μπορέσει να σταθεί όρθιος για την εκτέλεση. Είναι βαριά άρρωστος από τύφο.
Η εκτέλεση των έξι ενισχύει το μίσος των αντιβενιζελικών γενίτσαρων.
Ο Κανελλόπουλος έχει όλους τους λόγους να ενταχθεί στις γραμμές τους.
Κι όμως.
Από παιδί είναι ιδιαίτερος. Στα 13 του διαβάζει Νίτσε και Σοπενάουερ, μεταφράζει Γκαίτε, γράφει στον Νουμά. Είναι de facto αντιβενιζελικός και βασιλόφρων. Αλλά εκείνη την εποχή "ούτε ο ίδιος ο Βενιζέλος δεν ήταν υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας" πετάει το βελουδένιο καρφί του.
Το ιδιαίτερο παιδί εξελίσσεται σε ιδιαίτερο νέο. 31 ετών εκλέγεται μόνιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στη Νομική Αθηνών. Θα μπορούσε να αφοσιωθεί στη διδασκαλία και τη συγγραφή. Όμως αυτό που τον καίει και χαρακτηρίζει όλη του τη ζωή είναι ότι θέλει να λαμβάνει "υπεύθυνη θέση" απέναντι στα πολιτικά γεγονότα της χώρας.
Βρίσκει το σθένος να παραμερίσει τα αντιβενιζελικά του αισθήματα και να κατανοήσει την επιτακτική ανάγκη της εθνικής συμφιλίωσης. "Ο διχασμός πρέπει να εκλείψει. Γιατί να μην είμαι εγώ αυτός που θα το καταφέρει;" θα σκέφτηκε. Όλα σχεδόν τα κόμματα στα οποία θα συμμετάσχει έχουν τον όρο "ενότητα" στον τίτλο τους.
Ο Μεταξάς είναι φίλος του. Παρά τη φιλία τους ο Κανελλόπουλος βλέπει καθαρά πόσο εξευτελιστικές για τους νέους είναι οι μεταξικές φασιστικές νεολαίες. Εκδηλώνει την αντίθεσή του στη δικτατορία και εξορίζεται στην Κύθνο και μετά στην Κάρυστο. Στην ερώτηση-παγίδα της δημοσιογράφου Νινέτας Κόντραρου-Ρασσιά
-"Θα μπορούσε τάχα (ο Μεταξάς) να πει και "ναι" (στο τελεσίγραφο του Μουσολίνι);"
ο Κανελλόπουλος απαντά με διπλωματία.
-"Εγώ νομίζω πως δεν μπορούσε, διότι ο Γεώργιος Β΄ήταν πολύ συνδεδεμένος με την Αγγλία. Αν όμως έλεγε "ναι" ... θα είχαμε χάσει την ευκαιρία να γράψουμε το μεγάλο έπος της Βορείου Ηπείρου και της Αλβανίας.
Δεν ονομάστηκε τυχαία Νέστορας της πολιτικής.
Από την εξορία θα επιστρέψει γιατί ζητά να πάει εθελοντής στο μέτωπο.
"Το χρωστάω"θα πει. Μόνος του αποκαλύπτει ότι υπήρξε "ανυπότακτος". Δεν έκανε ποτέ τη στρατιωτική του θητεία λόγω των σπουδών στη Γερμανία. Το περίεργο είναι ότι κανένας πολίτης, δημοσιογράφος, εφημερίδα δεν άφησε ποτέ να διαρρεύσει αυτή η πιπεράτη είδηση. Τι ευγένεια από τον δυσφημισμένο ελληνικό τύπο και λαό! Ίσως γιατί μόνο ευγένεια γεννά ο ευγενής.
Ιδρύει το Εθνικό Ενωτικό (ασφαλώς) Κόμμα, αναμιγνύεται στην εθνική αντίσταση και διαφεύγει στη Μέση Ανατολή, όπου γίνεται αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Τσουδερού .
Με τον Παπανδρέου μετέχει στην κυβέρνηση Εθνικής ενότητας και το 1951 ιδρύει το Λαϊκό ενωτικό (και πάλι) κόμμα με τον Στέφανο Στεφανόπουλο.
-Τι γνώμη έχετε για τον Παπανδρέου, κύριε Πρόεδρε;
-"Μεγάλη ικανότητα. Όχι μόνο λόγου, που διέθετε όσο ελάχιστοι Έλληνες, αλλά και ικανότητα ελιγμών."
-Και οι αντιφάσεις του;
-"Ποιος μπορεί να κατακρίνει κάποιον για αντιφάσεις όταν μετέχει στην πολιτική ζωή ενός τόπου τόσες δεκαετίες, στις οποίες διαδραματίζονται τόσα μεγάλα, εθνικά και παγκόσμια, γεγονότα; Δεν είναι αντιφάσεις αυτές. Είναι αναπροσαρμογές".
Αντιφάσεις, αναπροσαρμογές, κωλοτούμπες.
Στα Δεκεμβριανά ο υπουργός Ναυτικών και Οικονομικών Κανελλόπουλος γράφει ποίηση.
...ορθός των μυστηρίων των αχράντων
της αγίας μου φυλής μεταλαμβάνω.
Μες στο βυθό του χρόνου γαληνεύουν
οι ρίζες της γερές, κι απάνω-απάνω
μόνο τα φύλλα οι άνεμοι παιδεύουν.
Αχ, Πρόεδρε, τι δουλειά είχες εσύ στη Βάρκιζα; Εσύ είσαι φιλόσοφος, ποιητής, διανοούμενος, κοινωνιολόγος, στοχαστής. Σαν διανοούμενος προσεγγίζεις τις μυστικές συμφωνίες Τσώρτσιλ. Ρουσβελτ και Στάλιν. "Παραβίαση της φυσικής εξέλιξης της ιστορίας" τις λες. Και νιώθεις λύπη που το ΚΚΕ δεν ήξερε -τότε- τίποτα γι΄αυτές. Λύπη και για τα Δεκεμβριανά. "Αν το ΕΑΜ είχε μετατραπεί σε πολιτικό κόμμα, θα είχε συμβάλει στην αναγέννηση του τόπου μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς" μας λες.
Και πότε προλάβαινες και τα έκανες όλα;
"Σε προεκλογικές περιόδους ξυπνούσα στις 4 το πρωί και άρχιζα να συγγράφω έως τις 8 και έπειτα παραδινόμουν σε πολιτική δράση εξαντλητική. Η μεγάλη προσδοκία μου ήταν ότι στις 4 το πρωί της επομένης θα μπορούσα να αφοσιωθώ στη συγγραφική μου εργασία. Και η αντίστροφη προσδοκία μου ήταν πως ύστερα από 3-4 ώρες γράψιμο θα παραδινόμουν στον έρωτα της πολιτικής".
Έρωτας με χλιαρή ανταπόκριση. Όταν ο Παπάγος πεθαίνει το 1955 ο βασιλιάς αγνοεί τους δύο αντιπροέδρους, Κανελλόπουλο και Στεφανόπουλο του Ελληνικού Συναγερμού, και ορκίζει πρωθυπουργό τον νεαρό υπουργό Καραμανλή.
-"Δεν θα μιλήσω για τα περιστατικά. Είναι γνωστά."
Δεν έχεις και πολλά να πεις. Ο Καραμανλής από το 1951 έχει παντρευτεί την αγαπημένη σου ανηψιά, Αμαλία.
Κίνηση ματ για τον φιλόδοξο Μακεδόνα. Παρά την εργατικότητα, τον δυναμισμό, την εμφάνισή του ο βουλευτής της Πρώτης Σερρών μένει πάντα ένας φιλότιμος υπουργός. Χρειάζεται ο γάμος με την Αμαλία για να αποκτήσει το απαραίτητο λούστρο και να γίνει πρωθυπουργός.
Για να δούμε, πώς θα τα πάνε η Μακεδονία με την Πελοπόννησο; Το αστικό σαλόνι με τον οντά; Εξωτερικά, παρά τη διαφορά ηλικίας τους, μοιάζουν σαν τη Μπι μπι μπο και τον Τζον Τζον. Στο εσωτερικό πολλοί μιλούν για τασάκια που πετιούνται πάνω από το κεφάλι του αμέριμνου Τσάτσου. Ένα τέτοιο "τασάκι" "εκσφενδονίζεται" κατά λάθος μπροστά σε ανοιχτά μικρόφωνα."Σκάσε, Αμαλία" ακούνε όλοι να της λέει. Και όλοι καταλαβαίνουν ότι αυτός ο γάμος δεν θα κρατήσει και πολύ.
Αλλά πια ο Καραμανλής έχει γίνει το πεπρωμένο του. Δεν έχει ανάγκη ούτε την Αμαλία, ούτε τον Κανελλόπουλο.
Ο Καραμανλής φεύγει το 1963 και ο Κανελλόπουλος αναλαμβάνει την αρχηγία της ΕΡΕ και την οργάνωση των επικείμενων εκλογών. Η δικτατορία τους προλαβαίνει. Ο Κανελλόπουλος κάνει δηλώσεις εναντίον της χούντας και τίθεται σε κατ΄οίκον κράτηση.
-"Ποιες θα ήταν οι ηθικές επιπτώσεις στη μεταδιδακτορική πολιτική μας ζωή αν η ΕΡΕ- η λεγόμενη "Δεξιά", σωστότερα η προοδευτική συντηρητική παράταξη, που έχει βέβαια και μια δεξιά πτέρυγα- δεν τηρούσε τη στάση που της ενέπνευσα εγώ;"
Το 1974 με την πτώση της χούντας πολλοί πιστεύουν ότι ο Κανελλόπουλος, ως πρόεδρος της ΕΡΕ, πρέπει να γίνει πρωθυπουργός.
-Γιατί χάσατε την ευκαιρία, Πρόεδρε;
-"Δεν σκέφτηκα ποτέ ότι η πρωθυπουργία είναι ευκαιρία" απαντά.
Πρωθυπουργός ορκίζεται ο πρώην ανηψιός Καραμανλής. Ιδρύει και νέο κόμμα, τη Νέα Δημοκρατία, αποσπώντας τα μισά στελέχη της ΕΡΕ, αλλά ξεχνώντας να ενημερώσει τον πρώην θείο του και αρχηγό της ΕΡΕ.
-"Το έμαθα από τις εφημερίδες" λέει ο Κανελλόπουλος. "Αν ήθελε ο Καραμανλής να αναμιχθεί πάλι ενεργά με την πολιτική ας αναλάμβανε την ηγεσία της ΕΡΕ. Δεν υπήρχε λόγος η ΕΡΕ να εξαφανιστεί από το πρόσωπο της γης". 'Αλλο ένα βελούδινο καρφί.
Ωστόσο μοιάζει να θαυμάζει τον ανιψιό γιατί "χειρίστηκε με επιδεξιότητα την κρίσιμη μεταβολή της ελληνικής ζωής από τη δικτατορία στη δημοκρατία".
Ένα χρόνο μετά την έκδοση του βιβλίου ο Κανελλόπουλος πεθαίνει. Έχοντας κάνει τον απολογισμό του, έχοντας ρίξει τα βελούδινα καρφιά του, αλλά μην έχοντας σταυρώσει ποτέ κανέναν. Ποτέ επαναστάτης. Πάντα επαναστατικά ουσιαστικός, επαναστατικά ευγενής, επαναστατικά υπεύθυνος.
| Οικογένεια Γούναρη-Κανελλόπουλου |
Έξυπνη τακτική αν θέλεις να γεννήσεις μικρούς αντιβενιζελικούς γενίτσαρους.
Η αντιβενιζελική διαμάχη οξύνεται. Απόπειρες δολοφονίας κατά του Βενιζέλου, δολοφονία του Ίωνα Δραγούμη.
Ο Κανελλόπουλος έχει ολοκληρώσει το πρώτο έτος της Νομικής στην Αθήνα. Ο φόβος κάνει την οικογένειά του να τον στείλει να συνεχίσει τις σπουδές του στη Χαΐδελβέργη.
Το μίσος φτάνει στο αποκορύφωμα μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Βενιζελικοί και αντιβενιζελικοί είχαν ονειρευτεί τους εαυτούς του να προσαρτούν την ιωνική γη στο ελληνικό κράτος. Διαγκωνίζονταν για το ποιος θα τα καταφέρει πρώτος. Ο Βενιζέλος, ο θριαμβευτής των Σεβρών, χάνει -απρόσμενα- τις εκλογές. Οι αντιβενιζελικοί ανεβαίνουν στην εξουσία, επαναφέρουν τον βασιλιά Κωνσταντίνο και πρωταγωνιστούν στα γλέντια υποδοχής που τους γίνονται στη Σμύρνη.
"Μηδένα προ του τέλους μακάριζε" θα έλεγαν οι αρχαίοι Έλληνες.
| Γούναρης και Στράτος |
Η Μικρασιατική καταστροφή ολοκληρώνεται με τη δίκη των έξι και την εκτέλεσή τους. Ο Γούναρης εκτελείται, αφού πρώτα του έχουν κάνει ένεση. Ίσα-ίσα για να μπορέσει να σταθεί όρθιος για την εκτέλεση. Είναι βαριά άρρωστος από τύφο.
Η εκτέλεση των έξι ενισχύει το μίσος των αντιβενιζελικών γενίτσαρων.
Ο Κανελλόπουλος έχει όλους τους λόγους να ενταχθεί στις γραμμές τους.
Κι όμως.
Από παιδί είναι ιδιαίτερος. Στα 13 του διαβάζει Νίτσε και Σοπενάουερ, μεταφράζει Γκαίτε, γράφει στον Νουμά. Είναι de facto αντιβενιζελικός και βασιλόφρων. Αλλά εκείνη την εποχή "ούτε ο ίδιος ο Βενιζέλος δεν ήταν υπέρ της αβασίλευτης δημοκρατίας" πετάει το βελουδένιο καρφί του.
Το ιδιαίτερο παιδί εξελίσσεται σε ιδιαίτερο νέο. 31 ετών εκλέγεται μόνιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στη Νομική Αθηνών. Θα μπορούσε να αφοσιωθεί στη διδασκαλία και τη συγγραφή. Όμως αυτό που τον καίει και χαρακτηρίζει όλη του τη ζωή είναι ότι θέλει να λαμβάνει "υπεύθυνη θέση" απέναντι στα πολιτικά γεγονότα της χώρας.
Βρίσκει το σθένος να παραμερίσει τα αντιβενιζελικά του αισθήματα και να κατανοήσει την επιτακτική ανάγκη της εθνικής συμφιλίωσης. "Ο διχασμός πρέπει να εκλείψει. Γιατί να μην είμαι εγώ αυτός που θα το καταφέρει;" θα σκέφτηκε. Όλα σχεδόν τα κόμματα στα οποία θα συμμετάσχει έχουν τον όρο "ενότητα" στον τίτλο τους.
Ο Μεταξάς είναι φίλος του. Παρά τη φιλία τους ο Κανελλόπουλος βλέπει καθαρά πόσο εξευτελιστικές για τους νέους είναι οι μεταξικές φασιστικές νεολαίες. Εκδηλώνει την αντίθεσή του στη δικτατορία και εξορίζεται στην Κύθνο και μετά στην Κάρυστο. Στην ερώτηση-παγίδα της δημοσιογράφου Νινέτας Κόντραρου-Ρασσιά
-"Θα μπορούσε τάχα (ο Μεταξάς) να πει και "ναι" (στο τελεσίγραφο του Μουσολίνι);"
ο Κανελλόπουλος απαντά με διπλωματία.
-"Εγώ νομίζω πως δεν μπορούσε, διότι ο Γεώργιος Β΄ήταν πολύ συνδεδεμένος με την Αγγλία. Αν όμως έλεγε "ναι" ... θα είχαμε χάσει την ευκαιρία να γράψουμε το μεγάλο έπος της Βορείου Ηπείρου και της Αλβανίας.
Δεν ονομάστηκε τυχαία Νέστορας της πολιτικής.
Από την εξορία θα επιστρέψει γιατί ζητά να πάει εθελοντής στο μέτωπο.
"Το χρωστάω"θα πει. Μόνος του αποκαλύπτει ότι υπήρξε "ανυπότακτος". Δεν έκανε ποτέ τη στρατιωτική του θητεία λόγω των σπουδών στη Γερμανία. Το περίεργο είναι ότι κανένας πολίτης, δημοσιογράφος, εφημερίδα δεν άφησε ποτέ να διαρρεύσει αυτή η πιπεράτη είδηση. Τι ευγένεια από τον δυσφημισμένο ελληνικό τύπο και λαό! Ίσως γιατί μόνο ευγένεια γεννά ο ευγενής.
Ιδρύει το Εθνικό Ενωτικό (ασφαλώς) Κόμμα, αναμιγνύεται στην εθνική αντίσταση και διαφεύγει στη Μέση Ανατολή, όπου γίνεται αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Τσουδερού .
Με τον Παπανδρέου μετέχει στην κυβέρνηση Εθνικής ενότητας και το 1951 ιδρύει το Λαϊκό ενωτικό (και πάλι) κόμμα με τον Στέφανο Στεφανόπουλο.
| Γ.Παπανδρέου, ο ανηψιός του Γούναρη και ο γιος του Βενιζέλου Η λήξη του εθνικού διχασμού |
-"Μεγάλη ικανότητα. Όχι μόνο λόγου, που διέθετε όσο ελάχιστοι Έλληνες, αλλά και ικανότητα ελιγμών."
-Και οι αντιφάσεις του;
-"Ποιος μπορεί να κατακρίνει κάποιον για αντιφάσεις όταν μετέχει στην πολιτική ζωή ενός τόπου τόσες δεκαετίες, στις οποίες διαδραματίζονται τόσα μεγάλα, εθνικά και παγκόσμια, γεγονότα; Δεν είναι αντιφάσεις αυτές. Είναι αναπροσαρμογές".
Αντιφάσεις, αναπροσαρμογές, κωλοτούμπες.
| Κανελλόπουλος και Τσώρτσιλ |
| Στο εξοχικό του Κανελλόπουλου στη Βάρη υπογράφτηκε η συμφωνία της Βάρκιζας |
Στα Δεκεμβριανά ο υπουργός Ναυτικών και Οικονομικών Κανελλόπουλος γράφει ποίηση.
...ορθός των μυστηρίων των αχράντων
της αγίας μου φυλής μεταλαμβάνω.
Μες στο βυθό του χρόνου γαληνεύουν
οι ρίζες της γερές, κι απάνω-απάνω
μόνο τα φύλλα οι άνεμοι παιδεύουν.
Αχ, Πρόεδρε, τι δουλειά είχες εσύ στη Βάρκιζα; Εσύ είσαι φιλόσοφος, ποιητής, διανοούμενος, κοινωνιολόγος, στοχαστής. Σαν διανοούμενος προσεγγίζεις τις μυστικές συμφωνίες Τσώρτσιλ. Ρουσβελτ και Στάλιν. "Παραβίαση της φυσικής εξέλιξης της ιστορίας" τις λες. Και νιώθεις λύπη που το ΚΚΕ δεν ήξερε -τότε- τίποτα γι΄αυτές. Λύπη και για τα Δεκεμβριανά. "Αν το ΕΑΜ είχε μετατραπεί σε πολιτικό κόμμα, θα είχε συμβάλει στην αναγέννηση του τόπου μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς" μας λες.
Και πότε προλάβαινες και τα έκανες όλα;
"Σε προεκλογικές περιόδους ξυπνούσα στις 4 το πρωί και άρχιζα να συγγράφω έως τις 8 και έπειτα παραδινόμουν σε πολιτική δράση εξαντλητική. Η μεγάλη προσδοκία μου ήταν ότι στις 4 το πρωί της επομένης θα μπορούσα να αφοσιωθώ στη συγγραφική μου εργασία. Και η αντίστροφη προσδοκία μου ήταν πως ύστερα από 3-4 ώρες γράψιμο θα παραδινόμουν στον έρωτα της πολιτικής".
Έρωτας με χλιαρή ανταπόκριση. Όταν ο Παπάγος πεθαίνει το 1955 ο βασιλιάς αγνοεί τους δύο αντιπροέδρους, Κανελλόπουλο και Στεφανόπουλο του Ελληνικού Συναγερμού, και ορκίζει πρωθυπουργό τον νεαρό υπουργό Καραμανλή.
-"Δεν θα μιλήσω για τα περιστατικά. Είναι γνωστά."
Δεν έχεις και πολλά να πεις. Ο Καραμανλής από το 1951 έχει παντρευτεί την αγαπημένη σου ανηψιά, Αμαλία.
Κίνηση ματ για τον φιλόδοξο Μακεδόνα. Παρά την εργατικότητα, τον δυναμισμό, την εμφάνισή του ο βουλευτής της Πρώτης Σερρών μένει πάντα ένας φιλότιμος υπουργός. Χρειάζεται ο γάμος με την Αμαλία για να αποκτήσει το απαραίτητο λούστρο και να γίνει πρωθυπουργός.
Για να δούμε, πώς θα τα πάνε η Μακεδονία με την Πελοπόννησο; Το αστικό σαλόνι με τον οντά; Εξωτερικά, παρά τη διαφορά ηλικίας τους, μοιάζουν σαν τη Μπι μπι μπο και τον Τζον Τζον. Στο εσωτερικό πολλοί μιλούν για τασάκια που πετιούνται πάνω από το κεφάλι του αμέριμνου Τσάτσου. Ένα τέτοιο "τασάκι" "εκσφενδονίζεται" κατά λάθος μπροστά σε ανοιχτά μικρόφωνα."Σκάσε, Αμαλία" ακούνε όλοι να της λέει. Και όλοι καταλαβαίνουν ότι αυτός ο γάμος δεν θα κρατήσει και πολύ.
Αλλά πια ο Καραμανλής έχει γίνει το πεπρωμένο του. Δεν έχει ανάγκη ούτε την Αμαλία, ούτε τον Κανελλόπουλο.
Ο Καραμανλής φεύγει το 1963 και ο Κανελλόπουλος αναλαμβάνει την αρχηγία της ΕΡΕ και την οργάνωση των επικείμενων εκλογών. Η δικτατορία τους προλαβαίνει. Ο Κανελλόπουλος κάνει δηλώσεις εναντίον της χούντας και τίθεται σε κατ΄οίκον κράτηση.
-"Ποιες θα ήταν οι ηθικές επιπτώσεις στη μεταδιδακτορική πολιτική μας ζωή αν η ΕΡΕ- η λεγόμενη "Δεξιά", σωστότερα η προοδευτική συντηρητική παράταξη, που έχει βέβαια και μια δεξιά πτέρυγα- δεν τηρούσε τη στάση που της ενέπνευσα εγώ;"
Το 1974 με την πτώση της χούντας πολλοί πιστεύουν ότι ο Κανελλόπουλος, ως πρόεδρος της ΕΡΕ, πρέπει να γίνει πρωθυπουργός.
-Γιατί χάσατε την ευκαιρία, Πρόεδρε;
-"Δεν σκέφτηκα ποτέ ότι η πρωθυπουργία είναι ευκαιρία" απαντά.
Πρωθυπουργός ορκίζεται ο πρώην ανηψιός Καραμανλής. Ιδρύει και νέο κόμμα, τη Νέα Δημοκρατία, αποσπώντας τα μισά στελέχη της ΕΡΕ, αλλά ξεχνώντας να ενημερώσει τον πρώην θείο του και αρχηγό της ΕΡΕ.
-"Το έμαθα από τις εφημερίδες" λέει ο Κανελλόπουλος. "Αν ήθελε ο Καραμανλής να αναμιχθεί πάλι ενεργά με την πολιτική ας αναλάμβανε την ηγεσία της ΕΡΕ. Δεν υπήρχε λόγος η ΕΡΕ να εξαφανιστεί από το πρόσωπο της γης". 'Αλλο ένα βελούδινο καρφί.
Ωστόσο μοιάζει να θαυμάζει τον ανιψιό γιατί "χειρίστηκε με επιδεξιότητα την κρίσιμη μεταβολή της ελληνικής ζωής από τη δικτατορία στη δημοκρατία".
Ένα χρόνο μετά την έκδοση του βιβλίου ο Κανελλόπουλος πεθαίνει. Έχοντας κάνει τον απολογισμό του, έχοντας ρίξει τα βελούδινα καρφιά του, αλλά μην έχοντας σταυρώσει ποτέ κανέναν. Ποτέ επαναστάτης. Πάντα επαναστατικά ουσιαστικός, επαναστατικά ευγενής, επαναστατικά υπεύθυνος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου