Confiteor

Ζάουμε Καμπρέ

Εκδ. Πόλις, 2016

Μετάφραση: Ευρυβιάδης Σοφός

- Σύμφωνα με το λεξικό των Τεγόπουλου-Φυτράκη βιογραφία είναι η εξιστόρηση της ζωής και των πράξεων σημαίνοντων προσώπων. Το γνωρίζεις;

-Το γνωρίζω.                                                                      

-Τι δουλειά έχει λοιπόν το Confiteor στο mad4biographies, Κατερινάκι; Μήπως το θεώρησες βιογραφία;

-Και βέβαια όχι.

-Μήπως πίστεψες ότι ο Αντριά Αρντέβολ επειδή είναι γραμμένος τόσο αριστοτεχνικά είναι πρόσωπο πραγματικό και όχι ένας μυθιστορηματικός ήρωας;

-Όχι.

-Μήπως θεώρησες ότι η ιστορία του Στοριόνι, του βιολιού του μικρού Αντριά, είναι αληθινή;

-Όχι. Αν και ο Στοριόνι είναι πραγματικό πρόσωπο.

-Είναι. Αλλά δεν καταλαβαίνεις ότι ο Καμπρέ μιλάει για το Στοριόνι όπως θα μπορούσε να μιλάει για ένα Στραντιβάριους ή για ένα οποιοδήποτε βιολί μεγάλης αξίας;

-Και ο έρωτας του Στοριόνι για την κόρη του δασκάλου του, τη Μαρία; Η Μαρία δεν είναι αληθινή;

-Σοβαρέψου. Όλα είναι μύθος. Ιστορία. Ψυχαγωγία. Ο Καμπρέ είναι γραφιάς. Γράφει μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά. Μέχρι και σαπουνόπερες. Δεν πιστεύω να πίστεψες ότι οι ιστορίες είναι αληθινές επειδή είδες το όνομα ανθρώπων πραγματικών, όπως ο Ρούντολφ Ες ή ο Γιάσα Χάιφετς;

-Μα δεν είναι μόνο αυτοί. Ο Έντουαρντ Τολντρά και ο Φραντς Πάουλ Ντέκερ είναι στ΄αλήθεια διευθυντές ορχήστρας στη Βαρκελώνη.  Ο Αζαία Μπερλίν είναι γνωστός φιλόσοφος και η γυναίκα του είναι η Αλίν ντε Γκυνζμπουργκ. Ο Ζοζέπ Τόρας ι Μπάζες είναι επίσκοπος στο Βικ. Ο Κολούνγκα, ο Ταμποάδα και ο Ολιβέρος είναι κυβερνήτες και στρατιωτικοί στην Ισπανία. Ο Νικολάου Έιμερικ ήταν ιεροεξεταστής. Ο Αντόνιο και ο Ομομπόνο Στραντιβάρι είναι οι πασίγνωστοι οργανοποιοί. Το ίδιο και ο Μπεργκόντζι. Ο Ζαν Μαρί Λεκλέρ αληθινά σφαγιάστηκε από τον ανηψιό του, Βιάλ. Ο Πρίμο Λέβι και ο Παούλ Τσέλαν σώθηκαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και αυτοκτόνησαν σαράντα χρόνια μετά την απελευθέρωσή τους από κατάθλιψη. Ο  Άριμπερτ Χάιμ δεν ήταν απλά ένας γιατρός του Μαουτχάουζεν. Ήταν ο dr Death.

-Και;

-Ήδη από τη σελίδα 13 ο Καμπρέ μου κλείνει συνωμοτικά το μάτι. «Είμαι ένας από εσάς» μου λέει «Ένας αυθεντικός mad4biographies».

-Μπα;

-Τυχαία παρουσιάζει τον Φέλιξ και τον Αντριά να στέκονται πάνω από ένα χειρόγραφο του Στέφαν Τσβάιχ;  Καθόλου. Απ΄όλους τους συγγραφείς του κόσμου διαλέγει εκείνον που αγαπάει τις βιογραφίες.

Με τη διαφορά ότι ο Καμπρέ δεν θέλει να μιλήσει για τη ζωή ενός ανθρώπου.

-Αλλά;

-Αλλά για τη ζωή του απέθαντου, αιώνιου, ανίκητου Κακού.

Το σχέδιό του είναι υπερβολικά φιλόδοξο. 700 πυκνογραμμένες σελίδες. The elegy of human evil στα καταλανικά. (Ισχυρίζεται ότι αυτό που διαβάζουμε είναι μόνο μια ημιτελής εκδοχή).

Ξεκινά με την ιστορία του χαρισματικού Αντριά Αρντέβολ. Ενός ευφυούς παιδιού, που ζει με τους καταπιεστικούς γονείς του, που δεν τον αγαπούν. Και αν ακόμα τον αγαπούν σίγουρα δεν ξέρουν να το δείξουν. Τους έχει τύχει ένα σπάνιο παιδί, σαν τις αντίκες που γεμίζουν το κατάστημα-αντικερί τους και το χρηματοκιβώτιό τους. Κι εκείνοι δεν ξέρουν πως να διαχειριστούν τον ευαίσθητο ψυχισμό της ανήλικης μεγαλοφυίας τους. Παρηγοριά του Αντριά είναι η οικονόμος του σπιτιού, Λόλα Σίκα, τα γαλλικά και τα δύο παιχνίδια του, ο σερίφης και ο Ινδιάνος. Αργότερα θα γνωρίσει τον παντοτινό του φίλο(;) Μπερνάτ, την αγαπημένη του σύντροφο Σάρα, την περιστασιακά ερωμένη του, Λάουρα.

Ο Καμπρέ λέει ότι υπάρχει πολύς Καμπρέ στον Αντριά. Ο συγγραφέας και ο ήρωας του έχουν μεγαλώσει στην ίδια γειτονιά της Βαρκελώνης, έχουν περάσει παιδικά καλοκαίρια στην Τόνα, αγαπούν τη μουσική, προβληματίζονται για την αξία της συγγραφής.

(http://www.artcoremagazine.gr/logos-texni/sinenteukseis/jaume-cabr-einai-to-blemma-tou-siggrafea-pou-ginetai-to-blemma-tou-theou-pou-dimiourgise-auton-ton-afigimatiko-kosmo )

 

Ο τρόπος γραφής του Καμπρέ είναι καινοτόμος, μοναδικός.  Στην ίδια πρόταση το υποκείμενο μπορεί να είναι στο πρώτο ενικό και το ρήμα στο τρίτο. «Εγώ θα είναι τίποτα». Στην ίδια παράγραφο μπλέκονται ιστορίες του 20^ου  και του 16^ου  αιώνα. Ο λόγος αυτής της σύγχυσης δεν είναι μόνο το ότι ο καθηγητής Αντριά είναι ένας «αφηρημένος σοφός» που βυθίζεται στις σκέψεις του και χάνεται μέσα στις ιστορίες των βιβλίων. Ο πραγματικός λόγος δεν κατονομάζεται παρά στη σελίδα 700. Και είναι ένας εχθρός ανίκητος, ύπουλος και διαβρωτικός. Σαν το απόλυτο Κακό.

 

Η ιστορία του Βιαλ είναι η αφορμή για να οδηγηθούμε ψηφίδα-ψηφίδα στη σύνθεση του μωσαϊκού του ανθρώπινου Κακού. Κάθε μία από τις ιστορίες αυτές είναι αληθινή. Όχι  απαραίτητα με αυτά τα ονόματα ή σε αυτές τις χρονολογίες. Αλλά την έχουμε διαβάσει σε εφημερίδες. Την έχουμε δει σε ειδησεογραφικά ρεπορτάζ.

Η όμορφη Αμάνι μπορεί να μην λεγόταν Αμάνι. Αλλά θα υπάρχουν πολλές κοπέλες που έχουν θαφτεί στο χώμα και έχουν λιθοβοληθεί μέχρι θανάτου επειδή υπέπεσαν στο σφάλμα να γεννηθούν όμορφες.

Και ο πατέρας τους κρεμασμένος από ντροπή και οδύνη.

Ο νεαρός Γερμανός Ες Ες μπορεί να μην λεγόταν Φραντς. Όμως θα υπάρχουν κι άλλοι αποπροσανατολισμένοι νεαροί Γερμανοί που πίστεψαν τον Χίτλερ ή θαμπώθηκαν από τις μεγαλειώδεις παρελάσεις και τις γυαλιστερές μπότες και εντάχτηκαν στα Ες Ες. Μέχρι και η Σοφί Σολ, η Γερμανίδα αντιστασιακή του Λευκού Ρόδου, είχε γραφτεί στη χιτλερική νεολαία. Πριν της κόψουν το κεφάλι για την αντιστασιακή της δράση.

Και σαν το γιατρό Βόικτ, το δεξί χέρι του μακελάρη του Μαουτχάουζεν, θα υπάρχουν πολλοί ναζί που μετάνιωσαν. Ο Καμπρέ τον παρουσιάζει να έχει τύψεις για τα φρικιαστικά εγκλήματά του. Να αναγνωρίζει τα σφάλματά του και όμως να συνεχίζει να ζει. Κάθε μέρα να βλέπει μπροστά του τα μάτια του παιδιού που βασάνισε. Να κρατάει το κουρελάκι που κρατούσε στα χέρια του. Και να προσπαθεί στο εξής να πράττει μόνο το καλό.

Ο Καμπρέ είναι ένας ιμπρεσιονιστής της γραφής. Δεν τον ενδιαφέρει να εμβαθύνει σε καθέναν από τους χίλιους θύτες και θύματα του βιβλίου του. Τον ενδιαφέρει να πει:

«Βλέπεις; Το κακό ανατρέχει την ανθρώπινη ιστορία. Από τον ιεροεξεταστή του 14^ου αιώνα έως τον Ρούντολφ Ες του 20^ου  η ανθρωπότητα δεν το έχει εξολοθρεύσει. Ούτε και θέλησε ποτέ να αναμετρηθεί μαζί του. Μόνο του βρίσκει φτηνές δικαιολογίες. Πάθος, φόβος, ιδεολογία, πίστη».

Εκείνος δεν φοβάται να πάρει θέση.

Το να κάνεις το καλό ενέχει μια ματαιοδοξία. Στη ζωή πρέπει να καταφέρνεις να μην ολισθαίνεις στο κακό. Αρκεί.

Και όταν βρίσκεσαι μπροστά του να καταφεύγεις στην τέχνη. Αυτή θα σε σώσει.

-Εσύ, λοιπόν, τι θέση παίρνεις;

-Confiteor Domine. Confiteor. Mea culpa.

Τώρα είναι η επόμενη μέρα