Γιαγνίς Ολντού-Λάθος έγινε

            “Γιαγνίς ολντού”- Λάθος έγινε

Η Λωξάντρα, η πασίγνωστη ηρωίδα του ομώνυμου βιβλίου της Μαρίας Ιορδανίδου, μέσα στις πολλές,  άλλοτε ξεκαρδιστικές και άλλοτε συγκινητικές, περιπέτειές της, υπήρξε και μάρτυρας της αρχής των διώξεων κατά των Αρμενίων της οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Παραμονές δεκαπενταύγουστου λέει η Λωξάντρα πως άκουσε τις φωνές έξω από το σπίτι της στο Πέραν. Ήταν οι Κούρδοι που έσπασαν την πόρτα του Αρμένη γείτονά της, του Μουσιού Αρντίν, και έσφαξαν αυτόν και την οικογένειά του. Έκανε η Λωξάντρα να βγει στην πόρτα να τους σταματήσει, αλλά η οικογένειά της τη σταμάτησε. “Σφαγή, Λωξάντρα, σφαγή. Σφάζουν τους Αρμένηδες” της φώναξαν. “Γρήγορα να κρύψουμε τον Ταρνανά (τον Αρμένη υπηρέτη τους) κάτω απ΄το κρεββάτι μην τον βρουν”, είπε η Λωξάντρα και σφάλλισε τις πόρτες της.

Η Λωξάντρα δεν ήξερε γιατί άρχισε το κακό. Για αιώνες χριστιανοί και μουσουλμάνοι, Τούρκοι, Κούρδοι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Σλάβοι, Έλληνες, είχαν ζήσει στις ίδιες γειτονιές. Τι κι αν άλλαζαν οι αυτοκρατορίες; Βυζαντινοί, Ρωμαίοι, Οθωμανοί διαδέχονταν ο ένας τον άλλο. Οι κάτοικοι δεν είχαν ποτέ τίποτα να χωρίσουν.

 ‘Ήξερε η Λωξάντρα για την παρακμή της οθωμανικής αυτοκρατορίας; Για τους συνεχείς πολέμους που συρρίκνωναν τα εδάφη της; Για τους παλιούς υπηκόους που, υιοθετώντας εθνικιστικές ιδέες, ο ένας μετά τον άλλο διεκδικούσαν την ανεξαρτησία τους; Για τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, τη Σερβία και το Μαυροβούνιο, την Ελλάδα που πετύχαιναν, άλλοι να ανακηρυχτούν αυτόνομη ηγεμονία και άλλοι ανεξάρτητα κράτη; Για τους Αρμένιους που ονειρεύονταν κι εκείνοι να ακολουθήσουν το παράδειγμα των υπόλοιπων χριστιανικών πληθυσμών της αυτοκρατορίας και να ιδρύσουν εθνικό κράτος; Ούτε βέβαια για το ότι από τον ρωσοτουρκικό πόλεμο και μετά ο σουλτάνος Αμπντούλ Χαμίτ είχε κηρύξει άτυπο τζιχάντ σε βάρος των Χριστιανών Οθωμανών.

 Όταν το 1908 οι Νεότουρκοι ανέτρεψαν τον σουλτάνο οι Αρμένιοι ήλπισαν ότι θα πραγματοποιούνταν οι εθνικές τους βλέψεις. Κανείς δεν προέβλεψε ότι οι Νεότουρκοι δεν προσπαθούσαν απλά να σώσουν ό,τι σωζόταν από την λαβωμένη αυτοκρατορία, αλλά θα ξεκινούσαν μια προσπάθεια εκτουρκισμού της. Οι χριστιανοί ήταν το μεγάλο εμπόδιο στα οράματά τους.

Η Λωξάντρα πέθανε το 1914 και δεν πρόλαβε να ζήσει τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο και τις φρικτές του συνέπειες για τους χριστιανούς κατοίκους της πρώην οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η Τουρκία συμμάχησε με τη Γερμανία εναντίον της Ρωσίας και οι Αρμένιοι μετατράπηκαν για άλλη μια φορά σε εσωτερικούς εχθρούς. Εξορίες στα βάθη της Ανατολίας, φυλακίσεις, πορείες θανάτου, μαζικές δολοφονίες, βιασμοί, βίαιοι εξισλαμισμοί.

Εκατό χρόνια μετά το “κακό” οι κυβερνήσεις αδυνατούν  να βρουν ένα κοινό όνομα να του δώσουν. Οι Αρμένιοι μιλούν για “γενοκτονία”.Η τουρκική κυβέρνηση μιλάει για συνήθεις απώλειες που υπάρχουν  κατά τη διάρκεια εμφυλίων πολέμων.  Η Αρμενική κυβέρνηση μιλά για σφαγή 1.500.000 ανθρώπων. Οι Τουρκικές πηγές υποστηρίζουν ότι ο αριθμός των νεκρών Αρμενίων έχει υπερεκτιμηθεί, αλλά σε κάθε περίπτωση δεν ξεπερνά τις 600.000. O πάπας Φραγκίσκος, μη φοβούμενος τυχόν ρήξη στις διπλωματικές σχέσεις Βατικανού-Τουρκίας, είπε ότι
«Τον περασμένο αιώνα, η ανθρώπινή μας οικογένεια βίωσε τρεις μαζικές και πρωτόγνωρες τραγωδίες. Η πρώτη, που ευρέως θεωρείται ως "η πρώτη γενοκτονία του 20ου αιώνα" έπληξε τον λαό των Αρμενίων. Οι άλλες δύο είναι εκείνες που διέπραξαν ο ναζισμός και ο σταλινισμός.»

Για τη δεύτερη γενοκτονία, εκείνη των Εβραίων, οι γερμανικές κυβερνήσεις δεν αρνήθηκαν ποτέ τις ευθύνες που τους αναλογούν. Μια απλή βόλτα στο Βερολίνο μπορεί να το αποδείξει. Το μνημείο των καμμένων βιβλίων, το Εβραϊκό μουσείο είναι εκεί να θυμίζουν τη φρίκη και να νουθετούν προς αποφυγή επανάληψής της.

Η Τουρκία το 2023 θα θελήσει να γιορτάσει την επέτειο 100 χρόνων Τουρκικής «δημοκρατίας». Πως θα κερδίσει τον τίτλο της ως τέτοιας όταν επιλέγει το θάψιμο, την αποφυγή ανάληψης ευθυνών για τα εγκλήματα πολέμου, το στρουθοκαμηλισμό; Όταν σε μια προσπάθεια αντιπερισπασμού επιλέγει την 24^η Απριλίου (ημερομηνία μνήμης της σύλληψης των εκπροσώπων της αρμένικης κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη και έναρξης της γενοκτονίας των Αρμενίων) για να μεταφέρει την επέτειο εορτασμού της μάχης της Καλλίπολης, που εορταζόταν μέχρι πρότινος την 25^η Απριλίου;

Η Λωξάντρα, όταν σταμάτησε η σφαγή και βγήκε ο Ταρνανάς κάτω από το κρεββάτι ξεκίνησε να ρωτά τους μουσουλμάνους γείτονές της:

-Μπρε Μεμέτ, ένα πράμα θέλω να με πεις. Γιατί φρενιάσανε; Τι τους έφταιξε ο κακομοίρης ο Μουσιού Αρτίν και πιάσαν και τον σφάξαν; Όχι πες με, τι τους έφταιξε;

-Βαχ! Βαχ! Βαχ! είπε ο Μεμέτ.

 -Βαχ! Βαχ! Βαχ! Ύστερα από λίγο της είπε και ο τζιέρτζης.

-Βαχ! Βαχ! Βαχ!  Είπε και ο λεμπλεμπιτζής. Γιαγνίς ολντού (Λάθος έγινε).

                       

Αυτό το γιαγνίς ολντού, την αναγνώριση του λάθους, που τόλμησε ο απλός λεμπλεμπιτζής,  είναι που αναζητά η Αρμενία, αλλά και οι χριστιανικοί πληθυσμοί της πρώην οθωμανικής αυτοκρατορίας, που μετατράπηκαν σε θλιβερές μειονότητες με σφαγές, με δυσβάσταχτες φορολογικές επιβαρύνσεις, με πορείες θανάτου, με εκκαθαρίσεις. Είναι αυτό που ζητάει κάθε έγκλημα, ανεξάρτητα αν έγινε από κράτος ισχυρό και πλούσιο ( που έχει τη δύναμη να μην λογοδοτεί σε κανέναν και να γράφει την ιστορία κατά πως το βολεύει) ή αν έγινε από κράτος ασθενές. Γιαγνίς ολντού. Συγγνώμη. Και μια δέσμευση ότι «το κακό» δεν θα επαναληφθεί. Ποτέ και Πουθενά.

 **Δημοσίευση της 29-4-2015 στην εφημερίδα «Η Κέρκυρα σήμερα» με αφορμή την εκδήλωση μνήμης για τα εκατό χρόνια από τη γενοκτονία των Αρμενίων και τη μαζική άφιξη των ορφανών στην Κέρκυρα -Σάββατο 2 Μαΐου 2015- από τους φίλους του Ιδρύματος “Μνήμη Albert Cohen” Κέρκυρας στα Ανάκτορα των Αγίων Μιχαήλ και Γεωργίου, ώρα 8.00 μ.μ..