Ernest Hemingway

Κι ο ήλιος ανατέλλει (Φιέστα)

Εκδόσεις Καστανιώτη, 2004

Μερικές φορές, διαβάζοντας, πιάνω τον εαυτό μου να σκέφτεται: «…μα πως στο καλό δίνουν τα Νόμπελ;»

Ο Hemingway είναι μια τέτοια περίπτωση; Ένα άδικο Νόμπελ; Ή πρέπει να τον κρίνει κανείς σε συνάρτηση με την εποχή του; Πριν από αυτόν η Woolf, ο Joyce, ο Proust είχαν καταφύγει στη συνειδησιακή ροή και τον εσωτερικό μονόλογο για να περιγράψουν κάθε ψηφίδα σκέψης και αλλαγή διάθεσης των ηρώων τους. Εκείνος διαφοροποιείται. Προσπαθεί να επιβάλλει τη δημοσιογραφική γραφή, που τόσο καλά γνωρίζει, στη λογοτεχνία. Στην προσπάθειά του δίνει και όνομα: the iceberg theory- η θεωρία του παγόβουνου. Κανένα στοιχείο στον αναγνώστη παρά μόνο τα ελάχιστα. Εκείνα που του δημιουργούν μια αίσθηση, μια εικόνα θολή για τους χαρακτήρες των ηρώων και για τον τρόπο που σκέφτονται και αντιδρούν και σχεδόν τίποτα για το παρελθόν τους και τις εμπειρίες τους. Όποιος κατάλαβε, κατάλαβε.

Βέβαια στο «Και ο ήλιος ανατέλλει δεν υπάρχουν και πολλά δυσνόητα. Μια παρέα Αμερικανών και Άγγλων που ζουν στο Παρίσι και όλη μέρα γυρίζουν μεθυσμένοι σε μπαρ, εστιατόρια και ξενοδοχεία, αποφασίζουν να πειραματιστούν και στο ισπανικό αλκοόλ. Την αφορμή τους τη δίνει μια γιορτή ταυρομαχίας στην Παμπλόνα. Το τοπίο και η γλώσσα αλλάζει. Αλλά ο τρόπος ζωής τους όχι. Με εξαίρεση μια μικρή εκδρομή για ψάρεμα, όπου ο Hemingway αποκαλύπτει τη βαθιά αγάπη του για τη φύση, και τις περιγραφές των ταυρομαχιών, όλη η υπόλοιπη ιστορία εξελίσσεται σε –ισπανικά αυτή τη φορά- μπαρ και εστιατόρια.

.

η κινηματογραφική μεταφορά του 1984
με την Jane Seymour-Μπρετ

Συναίσθημα δεν υπάρχει πουθενά. Ο Hemingway μπορεί να χαλαλίσει σελίδες για να μας περιγράψει επακριβώς τι έφαγαν και τι ήπιαν –κυρίως τι ήπιαν-, οι ήρωές του, αλλά όχι τι ένιωσαν. Ακόμα και η μοναδική γυναικεία ηρωίδα του, η λαίδη Μπρετ Άσλει, είναι σαν, από την  πολλή παρέα με τους άντρες, να έχει ξεχάσει τα χαρακτηριστικά του φύλου της. Σίγουρα πιο γλυκιά από τους υπόλοιπους, αλλά με καθαρά αντρική νοοτροπία. Απαιτεί από τον Κον, τον για λίγο εραστή της, να αποδεχτεί με σιωπηλή αξιοπρέπεια την αντικατάστασή του από τον πρώην της, Μάικ. Επίσης και οι δύο να αποδεχτούν τον κεραυνοβόλο έρωτά της με τον Ισπανό ματαδόρ, Ρομέρο. Και ο «καστράτο» Τζέϊκ, με τον οποίο φαίνεται να έχουν ένα στενό συναισθηματικό δέσιμο, που δεν μπορεί να ολοκληρωθεί σαρκικά εξαιτίας του τραυματισμού του Τζέικ στον πόλεμο, οφείλει, αν και την αγαπάει, να τρέξει από το Σαν Σεμπαστιάν στη Μαδρίτη να της προσφέρει τον ώμο του να κλάψει (όχι και πολύ, όχι γοερά) για τον Ρομέρο, που η ίδια έδιωξε. Και φυσικά να πληρώσει και το λογαριασμό του ξενοδοχείου.

O Hemingway επέμεινε να πρωταγωνιστήσει
η Ava Gardner- ιδανική Μπρετ.

Ο Hemingway είναι προφανές ότι αγαπάει τη Μπρετ. Με έναν έρωτα κρυφοομοφυλικό. Τα κοντά της μαλλιά, η αντρική της νοοτροπία στο σεξ, η αντοχή της στο ποτό, το ότι είναι ένα ισότιμο μέλος του  Rat Pack του Παρισιού και μετά της Παμπλόνα. Ένα αγόρι που μπορείς, απολύτως σύμφωνα με τις κοινωνικές συμβάσεις, να αγαπήσεις. Ενώ δεν μπορείς να κάνεις το ίδιο με τον νεαρό ταυρομάχο. Μόνο να γράψεις αναλυτικά τον θαυμασμό σου γι΄αυτόν.

Αν κάτι αξίζει σε αυτή την ιστορία είναι ο χαρακτήρας της Μπρετ. Είμαστε στη περίοδο του μεσοπολέμου. Οι γυναίκες τυλίγουν τα δίχτυα τους μεθοδικά γύρω από άντρες και μηχανεύονται τρόπους να τους κάνουν να τις παντρευτούν. Χωρίς να χαρίσουν την πολυπόθητη τιμή τους. Η Μπρετ όχι. Προφανώς οι δυο γάμοι της την έχουν απελευθερώσει από τυπικές συμβάσεις και διαλέγει να γυρνά στο Παρίσι με ένα μπουλούκι άντρες που όλοι έχουν υπάρξει ή θα υπάρξουν εραστές της. Όποιον της γυαλίζει, είτε φοράει λευκό πόλο μπλουζάκι, είτε στολή ταυρομάχου, τον βάζει στο ζεστό της κρεβάτι.

Εκτός από την Μπρετ, τα περισσότερα μέλη της παρέας είναι συγγραφείς. Πώς καταφέρνουν και γράφουν αφού όλη μέρα είναι μεθυσμένοι; Είναι προφανές ότι δεν σπαταλούν χρόνο να κεντήσουν τα γραπτά τους. Στη Woolf πήρε δέκα χρόνια για να γράψει και να εκδώσει το πρώτο της βιβλίο. Ο Hemingway έγραψε το «Και ο ήλιος ανατέλλει» σε τρεις μήνες. Αντρική αυτοπεποίθηση κόντρα στη γυναικεία ανασφάλεια.

Η Woolf ωστόσο φαίνεται να εκτιμά τον πρωτοεμφανιζόμενο-τότε- συγγραφέα. Διαισθάνεται ίσως τα πολλά τους κοινά. Νεωτερική φόρμα στη γραφή, κατάθλιψη που αργότερα θα οδηγήσει στην αυτοκτονία. Πιστεύει ότι  δεν κοιτά τη ζωή μέσα από μια πρωτότυπη γωνία, αλλά με μία ματιά μάλλον κοινή, αλλά τον χαρακτηρίζει ικανό και ευσυνείδητο συγγραφέα και ότι έχει στόχο και αγωνίζεται γι΄ αυτόν χωρίς φόβο. Το πρόβλημα είναι οι χαρακτήρες του. Αν τους συγκρίνεις με εκείνους του Τσέχωφ τους βρίσκεις επίπεδους σαν χαρτόνι. Αν τους συγκρίνεις με εκείνους του Μωπασάν τους βρίσκεις ακατέργαστους σαν φωτογραφία. Αν τους συγκρίνεις με πραγματικούς ανθρώπους τους βρίσκει μη πραγματικούς. «… όπως ο κόκκινος μανδύας του ταυρομάχου έτσι και ο Hemingway επιτρέπει στη λεκτική του δεινότητα να μπει ανάμεσα σ΄εκείνον και τα γεγονότα. Ενώ ο πραγματικός συγγραφέας στέκεται πολύ κοντά στον ταύρο και αφήνει τα «κέρατα» – είτε αυτά λέγονται ζωή, είτε αλήθεια, είτε πραγματικότητα-να περνούν ξυστά του κάθε φορά».

οι 4 κυρίες Hemingway

Αυτό που έχει πραγματικά ενδιαφέρον είναι ότι ο Hemingway γράφει για εμάς τους mad4biographies. Ό,τι γράφει δεν είναι αποκύημα φαντασίας, αλλά πέρα για πέρα αληθινό, ή τουλάχιστον η δική του εκδοχή της πραγματικότητας. Ακόμα κι αν δεν μας αρέσει το βιβλίο μας αρέσει που μας ανοίγει ένα παράθυρο στη ζωή του ως ανταποκριτή της  Toronto Star Weekly στο Παρίσι. Και μαζί της ζωής των Αμερικανών και Άγγλων διανοούμενων του Παρισιού αυτής της περιόδου. Scott Fitzerald, Gertrude Stein, James Joyce, Ezra Pound, Pablo Picasso, Joan Miro είναι ο κύκλος του. Το καλοκαίρι του 1925 ταξιδεύει με την παρέα του από το Παρίσι στην Παμπλόνα για να παρακολουθήσουν τις ταυρομαχίες. Ο Τζεικ, το alter ego του Ernest,  εμποδίζεται από τον τραυματισμό του να ολοκληρώσει τον δεσμό του με την Μπρετ. Ο Hemingway εμποδίζεται από το γάμο του με την Hadley Richardson για να προχωρήσει σε δεσμό με τη λαίδη Duff-Twysden (Μπρετ). Άλλωστε και η ίδια δεν θέλει. Συμπαθεί ιδιαίτερα την Hadley για να της κλέψει τον άντρα. Μαζί της έχει τον εραστή της Pat Guthrie (Μάικ)και τον για λίγο αγαπημένο της Harold Loeb (Κον).Τη συντροφιά συμπληρώνει ο φίλος του Hemingway, Bill, του οποίου δεν κάνει καν τον κόπο να αλλάξει το όνομα. Στην Παμπλόνα γνωρίζουν τον ματαδόρ Caytetano Ordonez, που κατά τη διάρκεια της ταυρομαχίας δεν προσφέρει το κομμένο αυτί του ταύρου στην Μπρετ-Duff, αλλά στη μοναδική της συντροφιάς που δεν γίνεται ηρωίδα στο βιβλίο, στη Hadley. Δεν έχει ρόλο στο χαρτί. Σύντομα δεν θα έχει και στη ζωή του Hemingway. Τον ίδιο χειμώνα εκείνος θα γνωρίσει την Pfeiffer στην Αυστρία και θα γίνουν εραστές. Το καλοκαίρι του 1926 οι φωτογραφίες στην Παμπλόνα δείχνουν τρεις : Hadley, Ernest, Pauline. Κάποιος πρέπει να φύγει. Η  Hadley καταλαβαίνει το τέλος του γάμου της και φεύγει για το γαλλικό νότο ενώ ο Hemingway  διασκεδάζει τις ενοχές του μεταβιβάζοντάς της όλα τα δικαιώματα από το νέο του βιβλίο. 
Aν ο Hemingway άξιζε ένα νόμπελ αυτό είναι το νόμπελ μεταφοράς μιας bigger than life ζωής σε λογοτεχνία. Σε μόλις 61 χρόνια πρόλαβε να αλλάξει 4 συζύγους, να γεννήσει  3  παιδιά, να  ξενυχτά καθημερινά πίνοντας ποταμούς αλκοόλ, να οδηγεί αεροπλάνα, να κάνει σαφάρι, να ψαρεύει, να παρακολουθεί ταυρομαχίες και όλα αυτά να τα αποτυπώσει σε εκατοντάδες διηγήματα και δεκάδες μυθιστορήματα. Και, όπως και η Virginia Woolf, δεν θα αποφάσιζε ποτέ να αυτοκτονήσει  παρά  μόνο αφού κατάλαβε πως βυθιζόταν στην κατάθλιψη, έχανε το μυαλό του και άρα και κι εκείνο που περισσότερο απ’ όλα αγαπούσε να κάνει: να γράφει.

καλοκαίρι 1925 Ernest-Lady Duff- Hadley

καλοκαίρι 1926 Pauline-Ernest-Hadley