To βιβλίο της Κατερίνας- Αύγουστος Κορτώ

Εκδόσεις Πατάκη-2013

Κάποιος παρομοίασε το «Βιβλίο της Κατερίνας» με το «Τρίτο στεφάνι»του Ταχτσή. Η έλλειψη πολιτικού σχολιασμού στην «Κατερίνα», αλλά και η έλλειψη χιουμοριστικής ματιάς στο «Στεφάνι» δεν με αφήνουν να δω την παραμικρή ομοιότητα. Βρίσκω όμως ομοιότητες, θεματικές βεβαίως, με «Το βιβλίο της μητέρας μου» του Αλμπέρ Κοέν.

Και στα δύο ένας γιος γράφει για τη μάνα του. Και στα δυο μια μάνα αγαπά χωρίς όρους, χωρίς όρια. Και στα δυο μια μάνα ανατρέφει έναν άνθρωπο με αυτοπεποίθηση και θηριώδη εμπιστοσύνη στον εαυτό του και τις δυνάμεις του. Και στα δυο η μάνα συμβάλλει στη δημιουργία ενός καλλιτέχνη. Βέβαια η «Κατερίνα» είναι και πολλά περισσότερα.

Ο Αύγουστος Κορτώ εμφανίστηκε ως παχουλός, μουσάτος, διοπτροφόρος,, μικροπαντρεμένος φοιτητής της Ιατρικής που έγραφε κάτι νοσηρές ιστορίες, γεμάτες απολαυστικές βωμολοχίες. Μέσα στα επόμενα χρόνια παράτησε την Ιατρική, χώρισε, δήλωσε ότι είναι ομοφυλόφιλος και έχασε πολλά κιλά. Πάντα ήξερε να εκπλήσσει. Ή απλά βρήκε τον εαυτό του υπό το φως της δημοσιότητας.

Το πριν του Κορτώ

....και το μετά

Στο «Βιβλίο της Κατερίνας» ο Κορτώ καταπιάνεται με την ιστορία της μητέρας του και τον αγώνα της με τη μανιοκατάθλιψη. Θέμα δύσκολο που εύκολα μπορεί να ξεφύγει σε ιστορία μελό ή και αγιογραφία της νεκρής μάνας. Κι όμως, ακόμα και όταν ο Κορτώ εξομολογείται τις πιο προσωπικές, τις πιο επώδυνες εμπειρίες του, το κάνει με το δικό του ύφος. Όχι μεμψίμοιρα. Αλλά με ξεκαρδιστικές βρισιές, άφθονο αυτοσαρκασμό και χιούμορ. Όχι ότι δεν γίνεται και σπαρακτικός. Αλλά όπως είναι και η ίδια η ζωή. Τη μια στιγμή στο τρελλάδικο και την άλλη να τρως κρέπες στη Ναυαρίνου

Η ιστορία είναι μάλλον συνηθισμένη. Μεταπολεμική Θεσσαλονίκη. Πλούσιος, αυτοδημιούργητος έμπορος παντρεύεται Μικρασιάτισσα πρόσφυγα. Έξι παιδιά. Το ένα από μικρό στο ψυχιατρείο. Το άλλο αρρωσταίνει μωρό και πεθαίνει. Αλλά και τα τέσσερα που επιζούν φαίνεται να βασανίζονται σε όλη την ενήλικη ζωή τους από νευρώσεις και ζουν με ψυχοφάρμακα. Κάποιος θα φανταζόταν τα απίστευτα οικογενειακά προβλήματα. Αν υπήρχαν, στο βιβλίο δεν κατονομάζονται.Και η απουσία των γονιών, ψυχική και σωματική, δεν συνιστά λόγο ψυχικής νόσου. Βρισκόμαστε στην μεταπολεμική Ελλάδα. Τα περισσότερα παιδιά μεγάλωσαν στα ορφανοτροφεία και τα οικοτροφεία, μόνα, χωρίς γονείς, και παρ΄όλα αυτά εξελιχτηκαν -με πολλά συμπλέγματα ίσως-αλλά ψυχικά υγιή. Η Ελλάδα πρέπει να ορθοποδήσει. Δεν έχει το χρόνο για ενδοσκόπηση. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι μια γονιδιακή προδιάθεση. Μια θεία με διαγνωσμένη μανιοκατάθλιψη. Μια δεύτερη με νοητική στέρηση. Τα παιδιά της οικογένειας Χωριανού κληρονομούν το πρώτο.

Η μικρότερη κόρη της οικογένειας, η Κατερίνα, δείχνει από παιδί αυτή την προδιάθεση, που το περιβάλλον της αρνείται να αξιολογήσει και επιμελώς αποφεύγει να αντιμετωπίσει. Η οικογένεια Χωριανού δεν κάνει τίποτα διαφορετικό από αυτό που κάνει όλη η ελληνική κοινωνία. Η ψυχιατρική δεν είναι παρά κομμάτι της νευρολογίας. Η ψυχανάλυση δεν έχει ακόμα γίνει αποδεκτή στους επιστημονικούς κυκλους. Και κάθε παρέκκλιση αποτελεί Στίγμα. Λόγο για σιωπή. Η Κατερίνα μαθαίνει από μικρή να κρύβει και να κρύβεται. Δημιουργεί τη δική της οικογένεια. Παντρεύεται έναν καθόλα αξιόπιστο άνθρωπο, που θα σταθεί στο πλευρό της με συνέπεια σε όλη της σχεδόν τη ζωή. Ισως γιατί κι εκείνου η μητέρα πάσχει από ψυχολογικά προβλήματα, οπότε έχει εκπαιδευτεί στο να αντέχει τις συναισθηματικές μεταπτώσεις και τις κρίσεις. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο γάμος δεν είναι πολύπαθος. Και μέσα σε αυτόν γεννιέται και ένα χαρισματικό παιδί. Ο Πέτρος-Αύγουστος.

Το Κατερινάκι

Ο Αύγυστος-Πέτρος μικρός με τον γοητευτικό μπαμπά του

Η Κατερίνα, αν και βασανισμένη από την ψυχική νόσο, αγαπάει με πάθος το παιδί της. Λογοτεχνικά βιβλία και μουσικές του Χατζιδάκη συνιστούν το δικό της κώδικα ανατροφής. Όταν μεγαλώνοντας της δηλώνει πως θα γίνει συγγραφέας δεν υποψιαζεται ότι εκείνη του έχει σταλλάξει το χάρισμα της δημιουργίας, αρκετά τραύματα για να έχει να θεραπεύσει μέσω της τέχνης, αλλά κυρίως (και αυτό είναι που λείπει στους περισσότερους) απίστευτη αυτοπεποίθηση,μέσα από την άνευ όρων αγάπη της, ώστε να πορευτεί στη ζωή με τσαγανό. Ενας Χατζιδάκης που γράφει γκροτέσκ ιστορίες γεννιέται.

Για το τέλος επιφυλάσσει στο παιδί της αυτό που εκείνη θεωρεί ως το μεγαλύτερο δώρο που μπορεί να του κάνει. Καθώς βλέπει ότι το μυαλό της φθίνει από τη μακροχρόνια χρήση ψυχοφαρμάκων και ότι κοντεύει να αποκτήσει το άδειο βλέμμα βαλσαμωμένου πουλιού, που δεν θα αναγνωρίζει και δεν θα αναγνωρίζεται, τον απελευθερώνει. Από την παρουσία της, από την έγνοια να την προστατεύει από τις επιθέσεις κατά του ίδιου του εαυτού της, από το βάρος της ευθύνης της.

Το «Πέτα Κατερινάκι» είναι σαν το τέλος μιας μαγικής εξίσωσης. «Βιβλίο κόντρα σε κανόνες γραφής με κατάληξη στην αρμονία», όπως γράφει σε μια συνέντευξη η Αλεξάνδρα Τσόλκα. Κι αν κάποιος με άφηνε να γράψω εγώ την τελευταία φράση θα έγραφα «Μπράβο Κατερινάκι». Για τον άνισο αγώνα με τη διαταραχή και τα ψυχοφάρμακα και για τον Χατζιδάκη που μεγάλωσες. Τι κι αν γράφει δυσνόητες ιστορίες; Με την «Κατερίνα» μοιάζει να βρίσκει το δρόμο προς την καρδιά μας....

Ο Κορτώ μικρός στη Χαλκιδική