NIKH

X.A.XΩΜΕΝΙΔΗΣ

Εκδ. Πατάκης, 2014

"Ωραία τα κατάφερες, Νίκη,
ωραία έζησες" 

Η «Νίκη» μοιάζει σαν να γράφτηκε σε μια νύχτα. Ένα βράδυ καλοκαιριού σε βεράντα και ο φίλος μας λέει την ιστορία παππούδων, θείων και γονιών. Κι όμως ο Χωμενίδης δηλώνει σε συνέντευξή του ότι δεν δημοσιεύει ποτέ πασαλείμματα ή προχειράντζες, αλλά δουλεύει όσο καλύτερα μπορεί βάσει των δυνατοτήτων του. Το αυτό επιβεβαιώνει και ο Βασίλης Βασιλικός όταν γράφει (http://diastixo.gr/kritikes/ellinikipezografia/2804-niki-xomenidis) ότι "όλο το μυθιστόρημα είναι τεκμηριωμένο με μια έρευνα που θα βασάνισε τον Χωμενίδη περισσότερο από την ίδια την καλπάζουσα ικανότητά του να μας πείθει για το απίθανο ως απόλυτα συμβεβηκός. Ακόμα και τα μοντέλα των αυτοκινήτων αντιστοιχούν πλήρως στη συγκεκριμένη εποχή που εξυπηρετούν την ιστορία". Πολύς ο κόπος για να κατακτήσεις το ευκολοανάγνωστο...

Ο Βασίλης Ναφελούδης-
Αντώνης Αρμάος
παππούς του Χ.Χωμενίδη

Η ιστορία θα μπορούσε να είναι μια ελληνική σάγκα. Ήρωας ο παππούς του Χωμενίδη, Βασίλης Νεφελούδης, στον οποίο δίνει το όνομα Αντώνης Αρμάος.  Ο Αρμάος ξεκινάει παιδί από τη Σμύρνη, ως γιος πλούσιου εμπόρου, που προλαβαίνει και φεύγει για την Κωνσταντινούπολη πριν η Σμύρνη ταυτιστεί με τη λέξη καταστροφή. Πέφτει όμως θύμα αετονύχηδων και χάνει όλη την περιουσία του, οπότε και αναγκάζεται να μετακινηθεί στην Ελλάδα ως θύμα μιας μικρασιατικής καταστροφής, που στην πραγματικότητα δεν έζησε. Ο Αρμάος βρίσκεται στην Αθήνα να δουλεύει για ένα μεροκάματο. Αλλά –κι αυτό θα τον ακολουθεί σε όλη του τη ζωή- επιθυμεί βαθιά να βελτιώσει τη ζωή του και τον εαυτό του. Η ευκαιρία του δίνεται με ένα ζευγάρι άτεκνων πλουσίων της Αλεξάνδρειας που τον προσεγγίζουν για να τους βοηθήσει να αποκτήσουν παιδί. Το αντάλλαγμα που θα του δώσουν –λίρες χρυσές- θα τον βοηθήσει σε δύσκολες στιγμές που θα ακολουθήσουν. Πιάνει δουλειά ως σιδηροδρομικός υπάλληλος, αλλά η ανάγκη προσωπικής εξέλιξης δεν τον εγκαταλείπει. Γίνεται οδηγός τρένου και διαβάζει τις διδασκαλίες του Μαρξ και του Ένγκελς. Πρωτοστατεί στο συνδικαλιστικό κίνημα και σύντομα γίνεται και βουλευτής. Ταξίδια στη Σοβιετική Ένωση. Χειραψία με τον Στάλιν. Γνωριμία με τον Νίκο Ζαχαριάδη, ο οποίος αναδεικνύεται στην κορυφή της κομματικής ιεραρχίας επειδή είχε την τύχη να γειτονεύει με τη μάνα του Στάλιν (αλήθεια ή η "καλπάζουσα ικανότητα" που επικαλείται ο Βασιλικός ;).

Η όμορφη Νίκη Νεφελούδη
πριν γίνει Χωμενίδη

Το βιβλίο όμως ξεπερνά τα όρια της οικογενειακής ιστορίας. Μέσα από τη ζωή του Αρμάου-Νεφελούδη βλέπουμε την πορεία των Ελλήνων αριστερών της συγκεκριμένης περιόδου. Διώξεις, φυλακίσεις, παρανομία. Αλλά ταυτόχρονα ηθικό ακμαίο, μια πίστη ότι η θυσία έχει νόημα, ότι συμβάλλει στην οικοδόμηση ενός καλύτερου μέλλοντος, ότι η ίδια η αντίσταση στο καθεστώς μεταμορφώνει τον αγωνιστή σε ανώτερο άνθρωπο. Η φυλακή γίνεται ευκαιρία για μελέτη ("Τσιταγιέτε" προτρέπει ο Λένιν). Ο υποχρεωτικός εγκλεισμός σε λαϊκή γειτονιά της Θεσσαλονίκης η αφορμή για να κάνει κάθε βράδυ έρωτα στη γυναίκα του, το δάσκαλο στην κόρη του και τον μεταφραστή του Ουγκώ στον εαυτό του.

Σίγουρα ο Αρμάος δεν είναι ο μοναδικός που διώχτηκε από τη Δεξιά, διαγράφτηκε από το κομμουνιστικό κόμμα και βρήκε αποκούμπι στη μεγάλη αγκαλιά της ΕΔΑ, ούτε η Νίκη το μοναδικό παιδί που δεν ολοκλήρωσε τη βασική του εκπαίδευση γιατί ζούσε στην παρανομία. Υπάρχουν ιστορίες πολύ πιο δυνατές να διηγηθεί κανείς. Η δύναμη όμως του λόγου του Χωμενίδη είναι η κριτική και συνάμα σκωπτική ματιά του.

Η Νίκη μπορεί να είναι κόρη του πιστού κομμουνιστή Αρμάου, αλλά ταυτόχρονα είναι και ανηψιά των βολεμένων μεγαλοαστών αδελφών του. Η συντήρηση και η προοδευτικότητα τρώνε στο ίδιο τραπέζι κάθε Κυριακή στο σπίτι της γιαγιάς Αρμάου. 

"Η μόνη υποχρέωση που έχουμε στη
ζωή είναι να είμαστε ευτυχισμένοι"
διδάσκει η Νίκη τον Χρήστο Χωμενίδη

Και ο Χρήστος  μπορεί να είναι εγγονός του ιδεολόγου, αλλά ταυτόχρονα είναι και γιος του πατέρα του. Του Αλέξανδρου Στρόφαλη. Ενός sui generis χαρακτήρα που μπαίνει στο βιβλίο στις 100 τελευταίες σελίδες και ταράζει τα νερά. 

Ο Χωμενίδης γράφει με έναν τρόπο που δεν ξέρεις που σταματά η πραγματικότητα  και που αρχίζει  η υπερβολή προς διασκέδαση των αναγνωστών. Ένας προπάππους μοιχός και μικροαπατεώνας, ένας παππούς ζιγκολό. Η μόνη που μένει στο απυρόβλητο από τη φαρμακερή του πένα είναι η μάνα Νίκη. Όμορφη (αυτό δεν είναι υπερβολή του, το πιστοποιούν και οι φωτογραφίες της), απρόσιτη, ηθική, διψασμένη για διασκέδαση, για ζωή. Όλα αυτά δεν τα βρίσκει ούτε στα κομματικοποιημένα φυντανάκια της ΕΔΑ που περιτριγυρίζουν τον πατέρα της, ούτε στους πλούσιους αστούς που αποτελούν το περιβάλλον των θειάδων της. Η Νίκη, η απρόσιτη Νίκη, θαμπώνεται από τον διασκεδαστικό πατέρα Χωμενίδη-Στρόφαλη που είναι ανατρεπτικός, άφοβος, προκλητικός, φτιαγμένος να ζήσει μια larger than life ζωή. Ορφανός από μικρός, έχει διδαχτεί εκείνο στο οποίο καταλήγει και η σοβαρή Νίκη: «Η μόνη υποχρέωση που έχουμε στη ζωή είναι να είμαστε ευτυχισμένοι». 
Ο Χωμενίδης πατήρ χάνεται νωρίς. Αφήνει πίσω του όμως το διαβολάκι Χρήστο, που τόσο του μοιάζει. Στο τραπέζι των Νεφελούδηδων που καθόταν πριν ο πατέρας Στρόφαλης και τσιγκλούσε τον παππού Νεφελούδη, τώρα κάθεται ο προκλητικός εγγονός Χρήστος και με το βιβλίο του απλά συνεχίζει, προς κάθε κατεύθυνση, το τσίγκλισμα. 

Ο Νεφελούδης την εποχή της ΕΔΑ

Ο Χωμενίδης με τη μικρή Νίκη του