Η αύρα της Σανέλ

Paul Morand

Εκδ. Άγρα,1976, 2011

Οι εκδόσεις  Άγρα είναι εκδόσεις με αυστηρή επιλογή τίτλων και προσεγμένη αισθητική. Στην περίπτωση του «Η αύρα της Σανέλ» προσπάθησαν η έκδοση να είναι πραγματικά αντίστοιχη της αισθητικής Σανέλ. Ασπρόμαυρο εξώφυλλο (αγαπημένος συνδυασμός της Μαντεμουαζέλ), κόκκινα γράμματα για τον τίτλο (σαν τον παθιασμένο χαρακτήρα της), σχέδια του Karl Lagerfeld στο εξώφυλλο και σε όλο το βιβλίο.

Ο ίδιος ο τίτλος προϊδεάζει για το περιεχόμενο του βιβλίου. Δεν πρόκειται για κλασσική βιογραφία. Ο αναγνώστης δεν θα μάθει τα κρυφά μυστικά της Σανέλ. Που γεννήθηκε, ποια ήταν η οικογένειά της, τη φτώχια της, τα καμπαρέ και το καλλιτεχνικό όνομα Κοκό, το πώς ξέφυγε από τα ραφτάδικα και μπήκε στα σπίτια των πλούσιων και ισχυρών για να γίνει γρήγορα και η ίδια πλούσια και ισχυρή. Αυτό που θα νιώσει είναι το «allure» της Σανέλ. Την αύρα της, αυτό που η Γάλλοι ονομάζουν «je ne sais quoi» και που συνιστά την ιδιαίτερη γοητεία της.

Chanel- Morand έτοιμοι
για διασκέδαση

Χειμώνας του 1946 στο Σαιν Μόριτς. Η πιο επιτυχημένη σχεδιάστρια μόδας όλων των εποχών έχει καταφύγει εδώ και επτά χρόνια στην Ελβετία, όπου ζει εξόριστη. Η σχέση της με έναν ναζιστικό ανώτερο υπάλληλο δεν είναι κάτι που το Παρίσι μπορεί να της συγχωρήσει. Όταν, κατά τη διάρκεια του πολέμου, οι Γάλλοι πέθαιναν από πείνα η Chanel ζούσε στο Ritz και η επιχείρησή της ανθούσε. Πουλάει τις επιχειρήσεις της και φεύγει για να αποφύγει την χλεύη. Είναι η πρώτη φορά στην ενήλικη ζωή της που δεν δουλεύει.

Στην Ελβετία βρίσκεται και ένας παλιός της φίλος. Ο Paul Morand. Διπλωμάτης, συγγραφέας, κοσμικός, υπέρμαχος του Νίτσε και των ολοκληρωτικών καθεστώτων, που έχει -κι αυτός- κάνει το λάθος να συνεργαστεί κατά τη διάρκεια του πολέμου με την κυβέρνηση Petain.

Ελένη Χρυσοβελώνη-Σούτζο και
Paul Morand στο μυθικό Ritz

ΟMorand είναι το αντίθετο της Σανέλ. Το μόνο που τους συνδέει είναι η ευστροφία τους. Εκείνος γιος γνωστού ζωγράφου και θεατρικού συγγραφέα. Έχει μεγαλώσει συναναστρεφόμενος τον Ροντέν, τη Σάρα Μπέρνχαρντ και τον Όσκαρ Ουάιλντ. Έχει σπουδάσει στην Οξφόρδη και έχει γνωρίσει τη βρετανική διανόηση. Με τον καλό του φίλο Μαρσέλ Προυστ τρώνε καθημερινά στο Ritz συνοδεία πάντα της μετέπειτα κυρίας Morand, πριγκίπισσας Ελένης Χρυσοβελώνη-Σούτζο. Η ζωή του είναι ταξίδια, ακριβά εστιατόρια, δημόσιες σχέσεις και στα ενδιάμεσα αυτών η άσκηση των διπλωματικών του καθηκόντων και η συγγραφή ταξιδιωτικών βιβλίων.  Εκείνη στερείται αριστοκρατικής ή πλούσιας καταγωγής, μόρφωσης. Η επιτυχία της είναι αποτέλεσμα εφευρετικού νου, καπατσοσύνης, αμοραλισμού και σκληρής εργασίας. Κάθε πρωί πηγαίνει στην οδό Cabon και κάθε βράδυ γυρνά κατάκοπη σπίτι. «Αναγκάζεται» να προσλάβει Ρώσους εμιγκρέδες και μέλη αριστοκρατικών οικογενειών για να την ενημερώνουν για το τι γίνεται στα κοσμικά σαλόνια, αφού η ίδια είναι πολύ κουρασμένη για να παρακολουθεί φανατικά την κοινωνική ζωή του Παρισιού.

Όλα όσα γράφονται στο βιβλίο του Morand είναι οι σημειώσεις που κρατούσε αφού γυρνούσε στο σπίτι του μετά από τις απογευματινές του συναντήσεις με τη Chanel. Άραγε σεβάστηκε το λεξιλόγιό της; τη διατύπωσή της; την εκφορά του λόγου της; Ή έπεσε στην παγίδα που πέφτουν οι περισσότεροι λογοτέχνες να παρουσιάζουν την αλήθεια διαστρεβλωμένη, ωραιοποιημένη, στρογγυλή;

Chanel - Dali

Αλλά ποιος νοιάζεται για αλήθεια; Αν η Σανέλ ήθελε "αλήθεια" θα προσλάμβανε δημοσιογράφο. Αυτό που θέλει είναι να χτίσει το μύθο της, την υστεροφημία της. Kαι δεν υπάρχει καταλληλότερος αρωγός από τον Morand, που είναι συγγραφέας και –κυρίως- φίλος. Άνθρωπος που δεν παρεμβαίνει στο παραλήρημά της. Δεν αμφισβητεί όταν εκείνη περιγράφει μια παιδική ηλικία σαν κλεμμένη από γαλλικό μυθιστόρημα.  Η Coco με τους καλούς τρόπους. Η Coco που γλιστράει στο κιγκλίδωμα  της σκάλας. Η Coco στο αστικό σαλόνι των θείων της. Μεταφέρει το allure χωρίς να το κρίνει.

Chanel- Δούκας
Westminster

Chanel-Boy Capel
"Δεν είσαι όμορφη, αλλά εγώ
δεν έχω τίποτα πιο όμορφο
 από εσένα"

Η Chanel θολώνει το παρελθόν της. Για το παρόν δεν φοβάται καθόλου να εκτεθεί. Μιλά για τα ανοιχτά της ρουθούνια, το σκουρόχρωμο δέρμα της. Κατατάσσει την υψηλή ραπτική στις τεχνικές, στο εμπόριο. Σε καμία περίπτωση στις τέχνες. Κι ας λέει ο Κοκτώ γι’ αυτήν ότι «…δούλεψε στον κόσμο της μόδας με κανόνες οι οποίοι είχαν αξία μόνο για τους ζωγράφους, τους ποιητές και τους μουσικούς». Δεν την νοιάζει να κακολογήσει και ταυτόχρονα να εκθειάσει (πολλές φορές και στην ίδια παράγραφο) τους φίλους και εραστές της. Μίσια , Ντιαγκίλεφ, Στραβίνσκι, Πικάσο, Κοκτώ, Νταλί, Δούκα του Oυεστμίνστερ, Μπόυ Κάπελ, Ετιέν Μπαλσάν, δούκα Ντιμίτρι, Πιερ Ρεβερντί, Πολ Ιρίμπ. Είναι απόλυτη, γεμάτη βεβαιότητες και αντιφάσεις. Προσπαθεί να δώσει εξηγήσεις για την επιτυχία της με σοφά αποφθέγματα:

«Δεν μπήκα στην κοινωνία αυτή επειδή έπρεπε να σχεδιάσω ρούχα. Σχεδίασα ρούχα, ακριβώς επειδή μπήκα στην κοινωνία αυτή. Επειδή ήμουν η πρώτη που έζησε τη ζωή αυτού του αιώνα»

«Μόνο με αυτό που δεν διδάσκεται μπορείς να επιτύχεις.»

«50 χρόνια δούλεψα. Τίποτα δεν αντικαθιστά τη δουλειά, ούτε τα ομόλογα, ούτε το θράσος, ούτε η τύχη.»

«Οι άνθρωποι σκέφτονται τα πάντα, βάζουν με το μυαλό τους όλες τις απίθανες εκδοχές, εκτός από μία: ότι δουλεύεις και ότι τους αγνοείς.»

«Είμαι πολύ σίγουρη γι΄αυτά που αντιπαθώ.»

Chanel και η θεία
της Adrienne

πρώτα βήματα

Η Chanel δεν είχε ανάγκη τον Morand. Δεν είχε ανάγκη να μιλήσει για τα μυστικά της επιτυχίας της. Δεν είχε ανάγκη από τα ίδια τα ευφυολογήματά της. Ακόμα και αν ζούσε στη σιωπή μιλούν ακόμα για εκείνη το tweed ταγιέρ, το άρωμα Chanel No 5,  το μικρό μαύρο φόρεμα, η καπιτονέ τσάντα.