ΒΙΡΤΖΙΝΙΑ ΓΟΥΛΦ
 Alexandra Lemasson
εκδ.Κασταλλία, 2006

Δεν θα διάβαζα ποτέ ούτε ένα βιβλίο της Virginia Woolf αν δεν είχα διαβάσει τη βιογραφία της. Το σύντομο cv της -αυτόχειρας, μανιοκαταθλιπτική, καταπιεσμένη ομοφυλόφιλη- σε προιδεάζει ότι τα βιβλία της θα είναι βαριά και σκοτεινά. Όμως η Lemasson πιστεύει ότι δεν υπάρχει κανένας λόγος να “φοβάσαι τη Virginia Woolf”.

 Η ζωή της σημαδεύτηκε από θανάτους και απώλειες σημαντικές Δεκατριών χρονών χάνει τη μητέρα της, δύο χρόνια μετά τη μεγάλη της αδελφή, Stella, που είχε υποκαταστήσει τη μητέρα για τα μικρότερα παιδιά της οικογένειας Stephens.

Στα 18 έχασε τον πατέρα της και πολυ γρήγορα τον αγαπημένο της αδελφό, Thoby. Πολλοί θάνατοι, Virginia, ακόμα και για μυθιστόρημα.

Σε όλα αυτά προστίθεται ότι την είχαν παρενοχλήσει σεξουαλικά, ίσως και κακοποιήσει, οι δύο ετεροθαλείς αδελφοί της, George και Gerald, και το ότι είχε κληρονομήσει από τους Stephens έναν χαρακτήρα ευερέθιστο και νευρικό, με σαφείς τάσεις προς την ευαισθησία και τη μανιοκάταθλιψη. Για τη γυναίκα αυτή η συγγραφή δεν ήταν επιλογή, αλλά δρόμος να θεραπεύει τα -για άλλους- αθεράπευτα. Μέχρι το τραγικό τέλος της αγωνιζόταν να ξεπεράσει αυτό που σήμερα ονομάζουμε διπολική διαταραχή. Τότε δεν είχε καν όνομα, πόσο μάλλον θεραπεία Παρ΄όλα αυτά το τέλος της το αποφάσισε μόνο όταν είδε ότι χάνει το μυαλό της και την ικανότητα να γράφει. Στο θάνατο είδε ένα δώρο προς τους αγαπημένους της, μια ελάφρυνση από το βάρος να την φροντίζουν.

 Μετά από όλα αυτά αποτελεί έκπληξη το ότι η V.W. ήταν διασκεδαστική προσωπικότητα και ψυχή της παρέας και το ότι τα βιβλία της διαθέτουν υποβόσκον χιούμορ και ιλαρότητα, ενώ οι σύγχρονοι αναγνώστες της, αλλά και οι φίλοι και οι γνωστοί της δεν ήξεραν τίποτα για τη διαταραχή της.

Leslie και Virginia

Vanessa Stephens-Bell

  Η μεγάλη τύχη της Woolf ήταν ότι μεγάλωσε σε ένα περιβάλλον πνευματικό. Ο πατέρα της, Leslie Stephens, ήταν αναγνωρισμένος βιογράφος της εποχής του (τρελλός mad4biographies) και συναναστρεφόταν τα μεγαλύτερα πνεύματα της αγγλικής διανόησης. Μπορεί να ήταν ένας άνθρωπος αυστηρός, αλλά ταυτόχρονα αρκετά ανοιχτόμυαλος για να επιτρέπει στα παιδιά του να διαβάζουν τα βιβλία από τη βιβλιοθήκη του και να ασκούν κριτική σε αυτά. Η V.W. τον κατηγορούσε για δεσποτισμό και τσιγγουνιά κι επειδή είχε χρηματοδοτήσει τις σπουδές των αρσενικών παιδιών του, αλλά όχι των θηλυκών. Επιπόλαιη κατηγορία δεδομένου ότι στην εποχή εκείνη ελάχιστες γυναίκες ακολουθούσαν πανεπιστημιακές σπουδές.

 Τύχη ήταν ότι πέθανε νωρίς αφήνοντας στις αδελφές, Virginia και Vanessa, αρκετά χρήματα να ζήσουν χωρίς εξαρτήσεις. Νέες, όμορφες και επιτέλους ελεύθερες από πατρικές κηδεμονίες αποφασίζουν να ζήσουν μια ζωή έξω από κάθε σύμβαση. Αν κάτι τους έχουν διδάξει οι διαδοχικές απώλειες αγαπημένων προσώπων είναι αυτό το 'carpe diem'. Μην χάνεις χρόνο. Δεν υπάρχει άλλη ζωή. Πράξε. Αφήνουν το παλιό βικτωριανό πατρικό σπίτι και μαζί του την παλιά τους ζωή. Το νέο σπίτι είναι στην μποέμ γειτονιά του Bloomsbury. Σε αυτό το σπίτι είναι που αρχίζουν να δέχονται κάθε Πέμπτη βράδυ τους νεαρούς συμφοιτητές από το Cambridge του αδελφού τους, Thobby. Αργότερα, όταν η Vanessa θα παντρευτεί τον έναν από αυτούς, τον Clive Bell, η Virginia και ο Thobby θα υπενοικιάσουν ένα νέο σπίτι σε τρεις από αυτούς: στον συγγραφέα Leonard Woolf, τον οικονομολόγο Meynard Keynes και τον ζωγράφο Duncan Grant. Ο πρώτος, εκτός από συγκάτοικος, θα γίνει αργότερα και σύζυγος της Virginia, ενώ όλοι, ο καθένας στο τομέα του, θα αλλάξουν την εικόνα της αποικιοκρατικής, συντηρητικής, βικτωριανής Αγγλίας και θα γίνουν γνωστοί ως ο κύκλος του Blοomsbury.

Τα αδέλφια Stephens, με τα εβδομαδιαία soirees με τους διανοούμενους φίλους τους, δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να αναπαράγουν τις κοινωνικές συναθροίσεις και τις καλοκαιρινές φιλοξενίες που οργάνωνε η μητέρα τους.  Η Jullia ήταν μια καλλονή, που αποτέλεσε αντικείμενο ζωγραφικών πινάκων προραφηλιτών ζωγράφων και φυσικά της πρωτοπόρου φωτογράφου θείας της, Julia Margaret Cameron.

Η Julia Stephens με τον πρώτο της σύζυγο

O πρώτος γάμος της με το δικηγόρο, Herbert Duckworth, έληξε απότομα όταν εκείνος έπαθε ανακοπή προσπαθώντας να της πιάσει ένα σύκο. Χήρα και με τρία μικρά παιδιά επισκέπτεται τους γείτονές της, Leslie και τη γυναίκα του, Harriett Marian, κόρη του συγγραφέα William Makepeace Thackeray. Για μια στιγμή νιώθει ζήλεια γι΄αυτό το ζευγάρι που έχουν ένα κοριτσάκι και περιμένουν ήδη και δεύτερο παιδί. Εκείνη πρέπει να γυρίσει στη μοναξιά της και στα προβλήματά της. Εύχεται να ήταν στη θέση αυτής της γυναίκας. Το ίδιο βράδυ η τότε mrs Stephens πεθαίνει. Και η Julia παίρνει τη θέση της στο πλευρό του Leslie. Μαζί φτιάχνουν μια πραγματικά πολυάριθμη οικογένεια. Δύο παιδιά ο ένας, τρία παιδιά η άλλη και αποκτούν και μαζί άλλα τέσσερα παιδιά. Vanessa, Virginia, Thobby, Adrian. Οι απαιτήσεις μιας πολυμελούς οικογένειας δεν κάμπτουν τη Julia. Λατρεύει να μεγαλώνει παιδιά και να φροντίζει φίλους.. H Woolf γράφει ότι λόγος του πρόωρου θανάτου της δεν ήταν τίποτα άλλο παρά η φυσική εξάντληση. Αυτό που κληροδότησε όμως στα παιδιά της ήταν μνήμες μιας ευτυχισμένης παιδικής ηλικίας, γεμάτης μητρικής αγάπης και τρυφερότητας. Μνήμες που οχύρωσαν τα παιδιά της για να αντέξουν τα -όχι και λίγα-δεινά που τους έτυχαν.

 Το να διαβάσεις τη βιογραφία της V.W. ίσως να είναι περιττό αφού τα βιβλία της δεν είναι τίποτα άλλο παρά η ζωή της με λογοτεχνική μορφή. Το Ορλάντο, ένα ερωτικό ποίημα προς την ερωμένη της Vita-Sackville. Τα Κύματα, η ιστορία των φίλων της, της παρέας του Bloomsbury. Ο Φάρος, η ιστορία της μάνας και της παιδικής της ηλικίας. Ακόμα και στην Κυρία Ντάλογουει δίνει μια ξεκάθαρη εικόνα τι μπορεί να βλέπει, να αισθανεται ένας άνθρωπος με διπολική διαταραχή. Αυτή η όξυνση των αισθήσεων, η βεβαιότητα μιας γνώσης που οι υπόλοιποι δεν έχουν, η αίσθηση καταδίωξης από ανθρώπους κακούς και δυνάμεις σκοτεινές, η παράλληλη ζωή που διεξάγεται, το ίδιο ζωντανά και ρεαλιστικά όσο και η πραγματική ζωή. Ποιος άλλος τόλμησε να γράψει με τόση ειλικρίνεια το πρόβλημα υγείας του; Ποιός μίλησε για ψυχολογικές διαταρραχές στη δική της εποχή;

Αν η Woolf ζούσε σήμερα θα μπορούσε να έχει μια ζωή πολύ ευκολότερη, υπό φαρμακευτική αγωγή. Δεν θα αυτοκτονούσε. Θα έγραφε κι άλλα βιβλία. Ο θεραπευμένος από τα φάρμακα εαυτός της όμως θα είχε το ίδιο ενδιαφέρον; Θα διατηρούσε την ίδια οξυδέρκεια, την ίδια ευαισθησία, την ίδια ευερέθιστη νευρική γραφή; Η ίδια δεν το πιστεύει και ευγνωμονεί την αρρώστια της γιατί της έδινε φωτεινά διαλείμματα για να αφιερώνει στο γράψιμο.

H Lemasson, (δημοσιογράφος με δική της τηλεοπτική εκπομπή στο TF1 και ταυτόχρονα κωμική ηθοποιός), μας δίνει ένα quick bio για τη V.W.. Συνοπτικό, απλό, λαϊκό. Καλό για κάποιον που δεν ξέρει γι΄αυτήν παρά τα πασίγνωστα. Όχι αρκετό για εκείνον που επιθυμεί μια πιο κριτική ματιά πάνω στη Woolf και το έργο της.

Virginia Woolf και Vita Sacckville

Virginia και Leonard Woolf

 Ήταν η Woolf επαναστάτρια; Σίγουρα. Σε μια εποχή που οι συνομήλικές της ασχολούνταν μόνο με γάμο και παιδιά η Virginia και η Vanessa ονειρεύονταν καριέρα, η μία στη λογοτεχνία και η άλλη στη ζωγραφική. Εκ του ασφαλούς φυσικά. Με τo καταπίστευμα του Sir Leslie που τους επέτρεπε να πληρώνουν υπηρέτριες να τις απαλάσσουν από τις καθημερινές ασχολίες επιβίωσης και να εξασφαλίζουν το a room of one' s own. Καμιά τους όμως δεν ήταν αρκετά επαναστατική που να αρνηθεί το γάμο. Η Virginia συνειδητά επέλεξε σαν σύζυγο μια προστατευτική μορφή σαν του Leonard Woolf, απόλυτα υποστηρικτική των συγγραφικών της ονείρων. Συμβιβασμένος ότι είχε δίπλα του μια γυναίκα με σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα, που δεν της επιτρεπόταν από την ιατρική της εποχής της να κάνει παιδιά, που αντιπαθούσε το σεξ ως συνέπεια παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης, που σε ώριμη ηλικία είχε ερωτική σχέση με τουλάχιστον μία γυναίκα, τη Vita. Και όλα αυτά τα δεχόταν για να έχει τη χαρά να ζει δίπλα σε μια διανοούμενη, ένα πραγματικά “διεστραμμένο” μυαλό. Διεστραμμένο με την έννοια του ανθρώπου που σκεφτόταν τόσο διαφορετικά από την εποχή του. Που ήθελε -και κατάφερε- να αλλάξει τη μορφή της παγκόσμιας λογοτεχνίας και που ακόμα και σήμερα θεωρείται κλασική και συνάμα μοντέρνα.

Κουβέντα η Lemasson για τον ελιτισμό της Woolf, για το ότι θαμπωνόταν από τις αριστοκρατικές ρίζες της Vita, για το ότι επέλεξε και έγραψε μόνο για τη δική της μικρή κάστα, τους λίγους πλούσιους διανοούμενους φίλους της. Άσχετα που το έκανε τόσο καλά που σε κάθε ήρωά της μπορεί κανείς να αναγνωρίσει κομμάτια του εαυτού του, της σκέψης του. Περιγράφοντας αυτούς που ήξερε καλύτερα άγγιξε το πανανθρώπινο.

τα βιβλία της Woolf φιλοτεχνημένα από την αδελφή της, Vanessa

Κουβέντα και για τη ζωή του πιο στενά συνδεδεμένου ανθρώπου της, της αδελφής της Vanessa, γνωστής ζωγράφου με τη θυελλώδη προσωπική ζωή (H Vanessa παντρεύτηκε τον Bell, είχε παράλληλη σχέση με τον ζωγράφο Roger Fry και το τρίτο παιδί της είχε πατέρα τον επίσης ζωγράφο ομοφυλόφιλο φίλο και ισόβιο συγκάτοικό της, Duncan Grant) που έχει φιλοτεχνήσει και όλα της τα βιβλία.

Laura Stephens, η κρυφή αδελφή της Virginia

 Κουβέντα και για όλα αυτά τα λαμπρά μυαλά της Αγγλίας που υπήρξαν στενοί της φίλοι από τη νεότητά της. Κουβέντα για το φαινόμενο Bloomsbury και το πλήγμα που επέφερε στο βικτωριανό τρόπο ζωής και σκέψης, στα θεμέλια της βρετανικής αυτοκρατορίας. Κουβέντα και για το μυστικό της ετεροθαλούς αδελφής της, Laura, που έπασχε από διανοητική στέρηση και ήταν έγκλειστη σε ίδρυμα. (Γι΄αυτήν δεν μιλούσε ποτέ ούτε η ίδια η Virginia).

H μποέμ παρέα στον κήπο του μυθικού σπιτιού της Vanessa, Charleston.

Η V.W. της Lemasson δεν είναι παρά ένα ορεκτικό για να συνεχίσεις στα βιβλία, στα δοκίμια, στις βιογραφίες, στα ημερολόγια, στις ά π ε ι ρ ε ς φωτογραφίες της και να βυθιστείς στη μποέμ, βασανισμένη, αλλά και μερικά αξιοζήλευτη ζωή της.